معرفت فلسفی

«مبناگروی» دیدگاهی در معرفت‌شناسی است که باورها را دارای رابطه‌ای یک‌سویه و سلسله‌مراتبی می‌داند، به‌گونه‌ای که برخی باورها زیربنای سایر باورها شمرده می‌شوند. در خوانشی خاص از این نظریه، یعنی «مبناگروی تجربی»، باورهای پایه در دانش‌های تجربی همان تصدیقات حاصل از تجربه و گزاره‌های مشاهدتی تلقی می‌گردند. این دیدگاه حتی به حوزه معارف دینی نیز تسری یافته و بر اساس آن، آموزه‌های دینی بر تجارب دینی مبتنی دانسته می‌شوند. اما بیشتر فلاسفه مسلمان، با وجود پذیرش اصل مبناگروی و رابطة طولی باورها، تجربه‌های حسی و دینی را به‌عنوان پایه‌های معرفت قبول ندارند و در عوض، بر بدیهیات عقلی و علوم حضوری تأکید می‌کنند. از نظر آن‌ها، اشکال اصلی بر مبناگروی تجربی نه از جهت ساختار آن، بلکه از ناحیة ماهیت باورهای بنیادین آن است. در سال‌های اخیر، یکی از پژوهشگران با رد مبناگروی، ساختار معرفت دینی را بر اساس نظریة «کل‌گروی نصی» بنا نهاده که از مدل کل‌گرایانة کواین الهام گرفته و لوازمی چون شکاکیت دارد. این مقاله، با روشی تحلیلی ـ توصیفی، به بررسی و نقد آن دیدگاه پرداخته و از مبانی معرفتی فلسفة اسلامی و اعتبار معرفت‌های بشری و دینی دفاع کرده است.