زیبایى مقیّد و زیبایى آزاد از نظر کانت
کانت قوّه حکم تأمّلى (خیال) را قوّه ذوقِ زیباشناختى معرفى کرده است. هنگامى که خیال مستقل از فاهمه و عقل، و بر مبناى اصل غایتمندى ذهنى، صورتهاى محض اعیان را انتزاع کند، «زیبایى آزاد» عرضه مىدارد، و هنگامى که این صورتها را با مفهوم کمال (غایتمندى عینى درونى) عین همراه سازد، «زیبایى مقیّد» عرضه مىدارد. کانت این اتّصال را در زیبایى مقیّد، اتّصال خیر و زیبا دانسته است. این نکته، ابهام وسیعى را در تلقّى کانت از معناى زیبایى ایجاد کرده است؛ به گونهاى که برخى از مفسّران، زیبایى مقیّد را زیبایى اصیل ندانسته، بلکه آن را محصول عقل دانستهاند. این نوشتار درصدد است با تشریح زیبایى آزاد و زیبایى مقیّد از نظر کانت، و تأکید وى بر استقلال حکم زیباشناختى، نادرستى این تفسیر را نشان دهد.
Article data in English (انگلیسی)
سال هشتم، شماره دوم، زمستان 1389، 151ـ168
زیبایى مقیّد و زیبایى آزاد از نظر کانت
رضا ماحوزى*
چکیده
کانت قوّه حکم تأمّلى (خیال) را قوّه ذوقِ زیباشناختى معرفى کرده است. هنگامى که خیال مستقل از فاهمه و عقل، و بر مبناى اصل غایتمندى ذهنى، صورتهاى محض اعیان را انتزاع کند، «زیبایى آزاد» عرضه مىدارد، و هنگامى که این صورتها را با مفهوم کمال (غایتمندى عینى درونى) عین همراه سازد، «زیبایى مقیّد» عرضه مىدارد. کانت این اتّصال را در زیبایى مقیّد، اتّصال خیر و زیبا دانسته است. این نکته، ابهام وسیعى را در تلقّى کانت از معناى زیبایى ایجاد کرده است؛ به گونهاى که برخى از مفسّران، زیبایى مقیّد را زیبایى اصیل ندانسته، بلکه آن را محصول عقل دانستهاند. این نوشتار درصدد است با تشریح زیبایى آزاد و زیبایى مقیّد از نظر کانت، و تأکید وى بر استقلال حکم زیباشناختى، نادرستى این تفسیر را نشان دهد.
کلیدواژهها: خیال، فاهمه، عقل، زیبایى آزاد، زیبایى مقیّد، غایتمندى.
* استادیار گروه فلسفه دانشگاه شهید چمران اهواز. r.mahoozi@scu.ac.ir
دریافت: 12/5/89 ـ پذیرش: 3/9/89.
