گستره اعتبار خبر واحد در ساماندهي علوم انساني با تأکيد بر ديدگاه علامه مصباح يزدي*

سال بيستم، شماره سوم، پياپي 79، بهار 1402، ص 77ـ96

نوع مقاله: پژوهشي
محمد حسين‌زاده (يزدي)/ استاد گروه فلسفه مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره)     mohammad_h@qabas.net
دريافت: 11/11/1401       پذيرش: 19/02/1402

چکيده
از مهم‌ترين مسائل معرفتي و روش‌شناختي در قلمرو دليل و روش نقلي، مسئله گستره اعتبار خبر واحد و مقدار و ملاک محدوديت آن است. در مقالة پيش‌رو، اين مسئله چالشي و مشحون از اختلاف‌نظر با تمرکز بر نظريه علامه مصباح يزدي مورد بررسي قرار مي‌گيرد. حل اين مسئله نقشي بسيار گسترده و تأثيرگذار در ساحت‌هاي گوناگون معرفتي، از جمله در فهم عقايد و احکام دين، دارد. در علوم انساني و اجتماعي نيز مي‌توان نقش آن را به‌روشني دريافت. مهم‌ترين دستاورد اين پژوهش با الهام از راه‌حل استاد مصباح يزدي و قرائت ويژه ايشان از حجيت و نيز براساس نظريه برگزيده، اين است که مي‌تواند مشکل کارآمدي روايات تفسيري را مرتفع سازد. افزون بر اينکه اين راه‌حل يا نظريه در ديگر حوزه‌ها و دانش‌هاي بشري، به‌ويژه علوم انساني و تدوين و ساماندهي علوم انساني اسلامي، مي‌تواند نقش‌آفرين باشد؛ برخلاف برخي از نظرياتي که اعتبار خبر واحد را مستنَد به ظن مي‌دانند، نه اطمينان، که در اين صورت، قلمرو آن صرفاً به حوزه احکام عملي محدود مي‌شود و براي بازسازي علوم انساني تمسک بدان ممکن نيست.

کليدواژه‌ها: خبر واحد، روش پژوهش نقلي، حجيت، اثر شرعي، اثر تکويني، علوم انساني، منجزيت، معرفت‌هاي پسين.

* اين مقاله در همايش بين‌المللي «علوم انساني اسلامي در انديشه علامه محمدتقي مصباح‌ يزدي» پذيرش شده است.