تجرد و جاودانگی نفس در اندیشه صدرالمتألهين و ارتباط آن با معناداری زندگی

سال نوزدهم، شماره دوم، پياپي 74، زمستان 1400، ص 73ـ90

نوع مقاله: پژوهشي
* حسن کرمي / دانشجوی دکتری فلسفه تطبیقی مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره)    Hasan.karami118@gmail.com
سيدمحمدمهدي نبويان / دكتري فلسفه تطبيقي مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره)    smm.nabavian@yahoo.com
دريافت: 1400/5/5                  پذيرش: 1400/10/12

چکيده
پرسش از تجرد و خلود نفس انسانی و معنای زندگی، ازجمله دغدغه‌های اصلی است که از دیرباز ذهن اندیشمندان را به خود مشغول ساخته است. باور به حیات پس از مرگ، اصالت روح، تجرد و جاودانگی نفس انسانی در نوع تفسیر انسان از زندگی و در معناداری یا بی‌معنایی آن نقش مهم و اساسی دارد. صدرالمتألهين با نگاه توحیدی و براساس عناصری از نظام فلسفی خویش همچون نحوه تعلق نفس انسانی به بدن و ترکیب میان آن دو، حرکت جوهری، حدوث جسمانی و بقای روحانی نفس و با ارائه تبیینی متفاوت از پدیده مرگ، ایده‌ای مطرح می‌کند که بر پیوند میان اعتقاد به تجرد و خلود نفس و معناداری زندگی صحه می‌گذارد. رویکردی که صدرا برای اثبات تجرد و جاودانگی نفس انسان پیش می‌گیرد، فلسفی بوده، ظهوراتش در مسئله معناداری زندگی قابل توجه است. با توجه به ابعاد تجرد و جاودانگی انسان و معناداری زندگی در نظر صدرالمتألهين، انسان ایمانی، انسان عقلانی و انسان اخلاقی ملازم یکدیگرند. در این مقاله با روشی توصیفی ـ تحلیلی در ابتدا برخی از مهم‌ترین مؤلفه‌های تجرد، خلود و معناداری زندگی را بررسی می‌کنیم و سپس با توجه به مبانی حکمت صدرایی، به نقش و جایگاه باور به جاودانگی نفس در معنای زندگی می‌پردازیم.

کليدواژه‌ها: تجرد، خلود، نفس، مرگ، معناداری، صدرالمتألهين.