معرفت فلسفی، سال دوازدهم، شماره اول، پیاپی 45، پاییز 1393، صفحات 143-170
اختیار انسان از منظر قرآن و فیلسوفان
نوع مقاله:
پژوهشی
نویسندگان:
چکیده:
موضوع جبر و اختیار انسان یکى از مهم ترین موضوعات در قلمرو تفسیر و فلسفه به شمار مى رود که در گذر تاریخ، همچنان مورد پژوهش اندیشمندان بوده است. برخى از آنان انسان را موجودى مجبور پنداشته اند، ولى جمهور آنان بر دیدگاه اختیار انسان پافشارى دارند. آیات قرآن نیز به دو دسته تقسیم مى پذیرند: دسته اى جبرنمایند و دسته اى دیگر به گونه اى روشن اختیار را ثابت مى کنند. فیلسوفان براى اثبات دیدگاه اختیار، از ادله عدالت و حکمت الهى بهره گرفته اند. در این میان دیدگاه اختیار با چالش هایى روبه رو شده که بارزترین آنها مسائل مربوط به قضا و قدر و علم پیشین الهى به افعال اختیارى انسان است که برخى در برابر آنها با اظهار عجز از پاسخ و پذیرش ایراد، دیدگاه جبر را برگزیده اند. از سوى دیگر در گفتار مفسران و فیلسوفان پرشمارى نیز این موضوعات به گونه اى صحیح تبیین یافته و سخن مخالفان در بوته نقد نهاده شده است. بدین ترتیب پایه هاى دیدگاه اختیار انسان استوار مانده و هرگونه غبار ایراد و اشکال از چهره این دیدگاه برطرف شده است.
Article data in English (انگلیسی)
Title:
Human Free will from the Perspective of the Quran and Philosophers
Abstract:
Being a matter of research by great thinkers through history, determinism and free will of human being is considered one of the most significant topics in the realm of Quranic interpretation and philosophy. Some have regarded human being as a being with predetermined actions in this world while the majority insist on his free will. The verses of the Quran are also divided into two categories: one seems to indicate determinism and the other clearly proves free will. Philosophers have benefited from the arguments of divine justice and wisdom towards proving free will. The view holding free will has confronted certain challenges the most significant of which is the problems concerning destiny and providence, as well as the anterior knowledge of God about the voluntary acts of human being. Thus proving incapable of responding to those objections, some scholars have recognized determinism. On the other hand, criticizing opponents views, numerous commentators and philosophers have rightly explained these issues. Therefore, the foundations of the view supporting free will are well established and the objections in this regard eliminated.
References:
References:
- ابن فارس، احمد، 1410ق، مقاییس اللغه، بى جا، الدار الاسلامیه.
- ابى داود، سلیمان بن اشعث، بى تا، سنن ابى داود، بیروت، دارالفکر.
- اسماعیلى، محمدعلى و محمد فولادى، 1391، جبر و اختیار در اندیشه صدرالمتألهین، معرفت کلامى، ش 8، ص 5ـ26.
- ایجى، عضدالدین، 1412ق، شرح المواقف، قم، شریف الرضى.
- باقى زاده، رضا، 1389، علم پیشین الهى، قم، مرکز مدیریت حوزه هاى علمیه.
- بیابانى، محمد، 1380، دانشنامه امام على علیه السلام، مقاله جبر و اختیار، تهران، پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامى.
- پترسون، مایکل و دیگران، 1383، عقل و اعتقاد دینى: درآمدى بر فلسفه دین، ترجمه احمد نراقى و ابراهیم سلطانى، تهران، طرح نو.
- تالیافرو، چارلز، 1382، فلسفه دین در قرن بیستم، ترجمه انشاءاللّه رحمتى، تهران، دفتر پژوهش و نشر سهروردى.
- جوادى آملى، عبداللّه، 1388، فلسفه الهى از منظر امام رضا علیه السلام، ترجمه زینب کربلایى، قم، اسراء.
- جوهرى، اسماعیل بن حماد، 1407ق، الصحاح: تاج اللغه و صحاح العربیه، تحقیق احمد عبدالغفور عطار، بیروت، دارالعلم للملایین.
- حلى، حسن بن یوسف، 1414ق، نهج الحق و کشف الصدق، قم، دارالهجره.
- خوئى، سیدابوالقاسم، 1410ق، محاضرات فى اصول الفقه، قم، دارالهادى.
- راغب اصفهانى، حسین بن محمد، 1424ق، المفردات، تحقیق صفوان عدنان داوودى، قم، ذوى القربى.
- زبیدى، محمدمرتضى، بى تا، تاج العروس، بیروت، دار مکتبه الحیاة.
- سبحانى، جعفر، 1384، الالهیات على هدى الکتاب و السنه و العقل (محاضرات جعفر السبحانى)، نگارش حسن محمد مکى العاملى، قم، مؤسسه امام صادق علیه السلام.
- ـــــ ، 1418ق، الامر بین الامرین، قم، مؤسسه امام صادق علیه السلام.
- سبزوارى، ملّاهادى، بى تا، شرح منظومه، بى جا، مکتبه المصطفوى.
- سعیدى مهر، محمد، 1388، علم الهى و اختیار آدمى، در: جستارهائى در کلام جدید، تهران، سمت.
- صدرالمتألهین، 1352، رساله فى خلق الاعمال: جبر و تفویض از نظر ملّاصدرا، ترجمه منصور میراحمدى، تهران، چاپخانه حیدرى.
- ـــــ ، 1981م، الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت، داراحیاء التراث العربى.
- صدر، سیدمحمدباقر، 1405ق، بحوث فى علم الاصول، نگارش سیدمحمود هاشمى شاهرودى، قم، مجمع العلمى للشهید الصدر.
- صدوق، محمدبن على، 1357، التوحید، قم، جامعه مدرسین.
- طباطبائى، سیدمحمدحسین، 1362، نهایة الحکمه، قم، جامعه مدرسین.
- ـــــ ، 1362، نهایة الحکمه، قم، جامعه مدرسین.
- ـــــ ، 1374، بدایه الحکمة، قم، جامعه مدرسین.
- ـــــ ، 1430ق، المیزان فى تفسیر القرآن، قم، جامعه مدرسین.
- طوسى، خواجه نصیرالدین، بى تا، کشف المراد، قم، جامعه مدرسین.
- فیاضى، غلامرضا، 21/3/1393، نشست جبر و اختیار، قم، مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى قدس سره.
- مجلسى، محمدباقر، بى تا، بحارالانوار، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
- مصباح، محمدتقى، 1363، تعلیقه على نهایه الحکمه، قم، مؤسسه در راه حق.
- ـــــ ، 1373، آموزش فلسفه، تهران، سازمان تبلیغات اسلامى.
- ـــــ ، 1376الف، معارف قرآن، قم، مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى قدس سره.
- ـــــ ، 1376ب، شرح نهایه الحکمه، نگارش عبدالرسول عبودیت، قم، مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى قدس سره.
- ـــــ ، 1389، خداشناسى، تحقیق و بازنگارى امیررضا اشرفى (ویراست جدید)، قم، مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى قدس سره.
- مطهرى، مرتضى، 1361، بیست گفتار، قم، جامعه مدرسین.
- ـــــ ، 1378، مجموعه آثار، قم، صدرا.
- مفید، محمدبن محمدبن نعمان، 1372، اوائل المقالات، به اهتمام مهدى محقق، تهران، دانشگاه تهران.
- موسوى خمینى، سیدروح اللّه، 1418ق، لب الاثر فى الجبر و القدر، نگارش جعفر سبحانى، قم، مؤسسه امام صادق علیه السلام.
- یاندل، کیت اى و دیگران، 1388، فلسفه دین، ترجمه و نقد رحمت اللّه کریم زاده و دیگران، مشهد، دانشگاه علوم اسلامى رضوى.
- یوسفیان، حسن، 1389، کلام جدید، تهران / قم، سمت و مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى قدس سره.
شیوه ارجاع به این مقاله:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
انواری، جعفر.(1393) اختیار انسان از منظر قرآن و فیلسوفان. فصلنامه معرفت فلسفی، 12(1)، 143-170
جعفر انواری."اختیار انسان از منظر قرآن و فیلسوفان". فصلنامه معرفت فلسفی، 12، 1، 1393، 143-170
انواری، جعفر.(1393) 'اختیار انسان از منظر قرآن و فیلسوفان'، فصلنامه معرفت فلسفی، 12(1), pp. 143-170
