معرفت فلسفی

چکیده دربارة نحوة محاکات اثر هنری، این سؤال اصلی مطرح است که حکایت اثر هنری از واقع چگونه است؟ جریان کلان نظریات با حصر معنای واقع‌نمایی در محاکات از شیء، کنش یا پدیدة بیرونی، دچار برخی اشکالات است؛ ازجمله: عدم جامعیت این نظریه برای برخی هنرها (نظیر موسیقی)، عدم تفاوت محاکات هنری با محاکات معرفتیِ صرف و نیز عدم تفاوت هنر با فن. این نوشتار با تدقیق در معنای «واقع‌نمایی» و استمداد از مفهوم «معقول ثانی فلسفی» در فلسفة اسلامی به طرح واقع‌نمایی اثر هنری به‌مثابة داشتن منشأ انتزاع خارجی پرداخته است. علامه مصباح یزدی از فیلسوفانی است که به‌طور ویژه اثر هنری را برآمده از انتزاع ذهنی هنرمند می‌داند، البته انتزاعی که به نحو معقول ثانی فلسفی و با کندوکاو در روابطی رخ می‌دهد که منشأ انتزاع خارجی دارد. ایشان نسبیت اثر هنری را نسبیت هستی‌شناختی و در ارتباط با کمال مدرِک و انتزاع وی می‌بیند. حاصل این نوشتار که با روش توصیفی ـ تحلیلی و گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه‌ای به تبیین واقع‌نمایی و نیز ماده و صورت اثر هنری پرداخته، نشان داده که نسبیت هنر از نوع نسبیت هستی‌شناختی است و با واقع‌نمایی اثر هنری منافاتی ندارد و با آن در تلائم است. کلیدواژه‌ها: مادة‌ اثر هنری، صورت اثر هنری، واقع‌نمایی اثر هنری، منشأ انتزاع ‌خارجی، نسبیت هستی‌شناختی، علامه ‌مصباح یزدی.