امکان سنجی نظریه «فاعل بالتجلی» در تبیین کنش انسانی
«کنش انسانی» از جمله مسائلی است که همواره مد نظر اندیشمندان بوده است. در این بین فیلسوفان مسلمان تلاشهای فراوانی در تبیین مسئله کنش انسانی مبذول داشتهاند. ایشان کنش انسانی را به دو دسته «جوانحی» و «جوارحی» تقسیم میکنند و هرچند در تبیین کنش جوانحی با یکدیگر اختلاف نظر دارند، اما در تحلیل کنش جوارحی بالاتفاق کنشگری انسان را از سنخ «فاعل بالقصد» میدانند. این تحلیل از کنش جوارحی فیلسوفان را با برخی چالشها مواجه ساخته که یکی از مهمترین آنها این است که نتوانستهاند تفسیری سازگار میان مختار بودن انسان و ضرورت علّیـ معلولی ارائه کنند. این نوشتار با ارائه تحلیلی نو از کیفیت شکلگیری کنش انسانی، درصدد اثبات این دیدگاه است که کنش انسانی، اعم از جوارحی و جوانحی، از سنخ «فاعل بالتجلی» است. بر این اساس مختار بودن انسان منافاتی با ضرورت علّیـ معلولی ندارد؛ چه آنکه «فاعل بالتجلی» تفسیری سازگار از فاعل مختار و ضرورت علّیـ معلولی است.
Article data in English (انگلیسی)
- قرآن کریم.
- ابن سینا، حسینبنعبدالله، 1375، نفس شفا، تحقیق حسن حسنزاده آملی، قم، نشر.
- بهمنیار، بن مرزبان، 1375، التحصیل، تحقیق مرتضی مطهری، تهران، دانشگاه تهران.
- صدرالمتألهین، 1368، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، قم، مصطفوی.
- صدرالمتألهین، 1375، مجموعه رسائل فلسفی، تصحیح احمد ناجی اصفهانی، تهران، حکمت.
- طباطبائی، سیدمحمدحسین، 1416ق، نهایة الحکمة، قم، جامعة مدرسین.
- طباطبائی، سیدمحمدحسین، 1428ق، مجموعه رسائل علامه، قم، بوستان کتاب.
- طباطبائی، سیدمحمدحسین، بیتا، اصول فلسفه و روش رئالیسم، تهران، صدرا.
- موسوی خمینی، سیدروحالله، 1362، طلب و اراده امام، تهران، علمی و فرهنگی.