تحليلي بر واقع‌‌گرايي ديني از منظر علامه مصباح يزدي*

 سال بيستم، شماره سوم، پياپي 79، بهار 1402، ص 63ـ76

نوع مقاله: پژوهشي
سيداکبر حسيني قلعه‌بهمن/ دانشيار گروه اديان مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره)     Akbar.hosseini37@yahoo.com
دريافت: 19/10/1401       پذيرش: 25/01/1402

چکيده
واقع‌گرايي ديني، بي‌ترديد يکي از مهم‌ترين و بنيادي‌ترين موضوعات مورد بررسي در عرصه الهيات و فلسفه دين معاصر است. آيا حقايق ديني در عالم وجودي عيني و مستقل از آدميان و اذهان آنان دارند؟ آيا اين حقايق آن‌گونه که هستند و بدون دخالت اذهان آدميان در اين شناخت، قابل شناخت از جانب ما به ‌عنوان فاعل‌هاي شناسا هستند؟ در صورت قابل شناخت بودن، آيا اين معارف قابل انتقال به ديگران مي‌باشند؟ هدف از اين نوشتار، پاسخ دادن با اين پرسش‌ها از ديدگاه مرحوم علامه مصباح يزدي است. روش تحقيق در اين نوشتار، کتابخانه‌اي و اسنادي و در ادامه تحليل محتوايي است. علامه مصباح يزدي، براي حقايق ديني وجود عيني و مستقل قائل است و آنان را وابسته به اذهان و ساخته و پرداخته آنان نمي‌داند. همچنين آن حقايق را قابل شناخت مي‌داند و با تقريري خاص از واقع‌گرايي معرفت‌شناختي (واقع‌گرايي تقربي) امکان انتقال آگاهي از حقايق ديني را نيز مي‌پذيرد.

کليدواژه‌ها: واقع‌گرايي ديني، غيرواقع‌گرايي ديني، واقع‌گرايي خام، واقع‌گرايي انتقادي، واقع‌گرايي تقربي.

* اين مقاله در همايش بين‌المللي «علوم انساني اسلامي در انديشه علامه محمدتقي مصباح‌ يزدي» پذيرش شده است.