بررسی مقایسه ای نظریه کینونت عقلی نفس و نظریه وجود ملکوتی انسان

سال بيستم، شماره اول، پياپي 77، پاييز 1401، ص 21ـ34

نوع مقاله: پژوهشي
* حسين سعادت / دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامي دانشگاه تهران hosein.saadat540@gmail.com     
محمد سعيدي‌مهر / استاد گروه فلسفه دانشگاه تربيت مدرس    saeedimehr@yahoo.com
دريافت: 25/03/1401       پذيرش: 26/07/1401

چکيده
آيه ميثاق که به آيه عالم ذر نيز معروف است، ازجمله آياتي است که مورد توجه انديشمندان اسلامي به‌ویژه فلاسفه مسلمان واقع شده و درباره‌اش نظريه‌پردازي کرده‌اند. ازجملة اين نظريات، دو نظريه کينونت عقلي نفس از صدرالمتألهين و نظريه وجود ملکوتي انسان از علامه طباطبائی است که در تبيين فلسفي عالم ميثاق بيان گشته‌اند. ازآنجاکه اين دو نظريه به لحاظ ساختاري و محتوايي شباهت فراوان به يکديگر دارند و نيز با توجه به آنکه علامه طباطبائي فيلسوفي صدرايي بوده و مباني حکمت متعاليه را پذيرفته است، اين پرسش پيش مي‌آيد که آيا نظريه وجود ملکوتي انسان همان نظريه «کيونت عقلي نفس» صدرالمتألهين است و بيان علامه طباطبائي تنها تقريري نوين و متفاوت از تقرير صدرالمتالهين است، يا آنکه نظريه‌اي متمايز از نظريه صدرا مي‌باشد؟ در اين مقاله در پي آن هستيم که با روش توصيفي ـ تحليلي و با رويکرد مقايسه‌اي به تبيين و مقايسه اين دو نظريه بپردازیم و با توجه به مباني و نيز وجوه اشتراک و افتراق اين دو نظريه به داوري در باب يکساني يا عدم يکساني اين دو نظريه بنشینیم.

کليدواژه‌ها: کينونت عقلي نفس، وجود ملکوتي انسان، عالم ذر، حدوث نفس، وجود جمعي.