توحيد ربوبي از ديدگاه صدرالمتألهين

سال شانزدهم، شماره اول، پياپي 61، پاييز 1397

احمد محمدي پيرو / استاديار مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني ره      Peyro114@yahoo.com
غلامرضا فياضي / استاد گروه فلسفه مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني ره     marifat@qabas.net
دريافت: 07/06/96                  پذيرش: 19/02/97
چکیده
هدف از این تحقیق، ارائه تبیین دقیقی از اصل توحید ربوبی از دیدگاه صدرالمتألهین و تفاوت آن با اصطلاحات مشابه است. مسئله تحقیق، این است که ربوبیت الهی از حیث فلسفی چگونه تبیین می‌شود؟ برای بررسی این مسئله، ابتدا اقسام فعل الهی و تبیین روشنی از آنها به دست داده شده است. در ادامه، کیفیت فعل و تدبیر الهی با کیفیت صدور فعل از انسان مقایسه و تفاوت‌های آنها بیان گشته و برای تبیین حقیقت صفت ربوبیت، اقسام صفات الهی برشمرده و این صفت اضافی به قیومیت بازگردانده شده است. در نهایت، تفاوت توحید ربوبی با توحید افعالی نیز مورد مداقه قرار گرفته است. نتیجه تحقیق این است که در فعل الهی آنچه اصالتاً در خارج تحقق می‌یابد همان ابداع و افاضه است که از حیثیات گوناگون آن مفاهیم مختلفی از جمله ربوبیت انتزاع می‌شود. این صفت اضافی بدون هیچ‎گونه ایجاد تغییر در ذات به اضافه قیومی حضرت حق بازمي‌گردد. توحید ربوبی یعنی تدبیر مخلوقات هم همان تدبیر الهی است، ولی در مرتبه پایین‎تر.
کلیدواژه‌ها: توحید ربوبی، ربوبیت تکوینی، ربوبیت تشریعی، توحید افعالی، صدرالمتألهین.