معرفت فلسفی، سال بیست و دوم، شماره اول، پیاپی 85، پاییز 1403، صفحات 23-38

    تحلیل هستی‌شناختی ارتباط قوا با جنسیت در حکمت متعالیه

    نویسندگان:
    اکرم ساقی / دانشجوی دکتری حکمت متعالیه دانشگاه فردوسی مشهد / saghi85@yahoo.com
    ✍️ محمدکاظم علمی سولا / دانشیار گروه فلسفه دانشکدة الهیات دانشگاه فردوسی مشهد / elmi@ferdowsi.um.ac.ir
    سیدمرتضی حسینی شاهرودی / استاد گروه فلسفه دانشکدة الهیات دانشگاه فردوسی مشهد / shahrudi@um.ac.ir
    dor 20.1001.1.17354545.1403.22.1.2.0
    doi 10.22034/marefatfalsafi.2025.2021320
    چکیده: 
    بحث دربارة قوای زن و مرد از مباحثی است که فیلسوفانی همچون سقراط، افلاطون و ارسطو متناسب با مباحث فلسفة سیاسی خود، ذیل عناوینی همانند «دولت‌شهر، شهروندی، تدبیر منزل و آموزش» بدان پرداخته‌اند. فیلسوفان مسلمان نیز ضمن بیان مطالبی در باب نفس و ارتباط آن با قوا، اشاراتی به بحث مذکور داشته‌اند. در این میان، با اتکا به نوآوری‌های صدرالمتألهین در بحث قوا، به‌ویژه قوة واهمه، بحث وحدت نفس و قوا و مانند آن و تحلیل مبانی هستی‌شناختی حکمت وی، ازجمله تشکیک وجود و وحدت شخصی وجود می‌توان تفاوت قوا بر اساس جنسیت را نتیجه گرفت. این مسئله در هریک از قوای نباتی، حیوانی و انسانی جاری است. اصلی‌ترین قوة انسان قوة عاقله است که گرچه با نظر ابتدایی در توضیحات صدرا در باب عقل، به نظر می‌رسد وی تفاوتی میان زن و مرد در طی مراحل عقلانی وجود قائل نیست و این امر برابری قوای دو جنس را به ذهن تبادر می‌کند، اما از عبارات صریحی که دربارة زن بیان می‌کند و نیز مبانی وی، برمی‌آید که به چنین تفاوتی باور داشته است. مقالة حاضر با روش کتابخانه‌ای و تحلیلی، در پی تبیین این تفاوت در کلام اوست.
    Article data in English (انگلیسی)
    Title: 
    Ontological Analysis of the Relationship between Faculties and Gender in Transcendent Wisdom
    Abstract: 
    The discussion about the faculties of men and women is one of the topics that philosophers such as Socrates, Plato, and Aristotle have addressed in accordance with their political philosophy under titles such as "the city-state, citizenship, household management, and education." Muslim philosophers, while elaborating on the soul and its relation to faculties, have also made references to this issue. In this context, relying on Mulla Sadra’s innovations in treatment of faculties, especially the faculty of estimation (wahemeh) as well as unity of the soul and its faculties, and the like, and analyzing the ontological foundations of his philosophy, including the gradation of existence (tashkik al-wujud) and the personal unity of existence (wahdat al-wujud al-shakhsi), one can infer differences in faculties based on gender. This issue applies to the vegetative, animal, and human faculties alike. The primary faculty of a human being is the faculty of intellect (‘aql). At first glance, based on Mulla Sadra’s explanations regarding intellect, it may seem that he does not distinguish between men and women in the process of intellectual development, which might suggest an equality of faculties between the two genders. However, from his explicit statements about women and his philosophical foundations, it becomes evident that he believed in such a distinction. Using a library-based and analytical method, this article seeks to clarify this difference in Mulla Sadra’s thought.
    References: 
    References: 
    • ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1404ق). الشفاء. تحقیق سعید زاید. قم: کتابخانة آیت‌الله مرعشی نجفی.
    • ارسطو (1364). سیاست. ترجمة حمید عنایت. چ چهارم. تهران: سپهر.
    • ارفع، مونیکا (1392). ساختار مغز زن و مرد: تفاوت‌های جنسیتی مغز. ترجمة سیدمجتبی جزایری. تهران: ذهن‌آویز.
    • افلاطون (1357). دوره کامل آثار. ترجمة محمدحسن لطفی. تهران: خوارزمی.
    • برخورداری، زینب و خوشدونی فراهانی، سمیه (1395). زن و عقلانیت بر مبنای انسان‌شناسی فارابی. حکمت معاصر، 2، 93-117.
    • بهمنیار بن مرزبان (1375). التحصیل. تصحیح و تعلیق مرتضی مطهری، چ دوم. تهران: دانشگاه تهران.
    • جعفری، محمدتقی (1378). زن از دیدگاه امام علی. ترجمة م. جوادی. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
    • جمعی از پژوهشگران (1393). نفس و بدن در اخلاق و انسان‌شناسی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
    • جوادی آملی، عبدالله (1371). زن در آیینة جمال و جلال. چ دوم. تهران: رجا.
    • راجر، سالیوان (1380). اخلاق در فلسفة کانت. ترجمة عزت‌الله فولادوند. تهران: طرح نو.
    • راستایی، حامده و فرامرزقراملکی، احد (1400). جانشینی نزد لویناس و جایگزینی در همدردی: دو رویکرد متفاوت در مواجهه با دیگری. پژوهش‌های فلسفی ـ کلامی، 4، 5-21.
    • رورتی، ریچارد (1384). فلسفه و امید اجتماعی. ترجمة عبدالحسین آذرنگ و نگار نادری. تهران: نش نی.
    • ریپون، جینا (1398). مغز جنسیت‌زده. ترجمة رضا اسکندری آذر. تهران: خوب.
    • سبزواری، ملاهادی (1369).  شرح غرر الفرائد (شرح منظومه حکمت). به اهتمام مهدی محقق و توشی هیکو ایزوتسو. تهران: دانشگاه تهران.
    • سیدقطب، سیدابراهیم حسین شاذلی (1425ق). فی ظلال القرآن. ط. خمس و ثلاثین. بیروت: دار الشروق.
    • صدرالمتألهین (1360). اسرار الآیات و انوار البینات. تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفة اسلامی.
    • صدرالمتألهین (1364). تفسیر القرآن الکریم. چ دوم. قم: بیدار.
    • صدرالمتألهین (1383). شرح اصول کافی. تصحیح و تحقیق محمد خواجوی. تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
    • صدرالمتألهین (1387). سه رسالة فلسفى. چ سوم. قم: دفتر تبلیغات اسلامى.
    • صدرالمتألهین (1402ق).  العرشیه. بیروت: تاریخ العربی.
    • صدرالمتألهین (1417ق). الشواهد الربوبیة فی  المناهج السلوکیة. بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
    • صدرالمتألهین (1981م). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة(با حاشیه علامه طباطبایی). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    • طباطبائی، سیدمحمدحسین (1374). المیزان فی تفسیر القرآن. ترجمة سیدمحمدباقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    • طبرسی، فضل بن حسن (بی‌تا). تفسیر مجمع البیان. ترجمة احمد بهشتی. تهران: فراهانی.
    • علمی سولا، محمدکاظم و دیگران (1401). اثبات جنسیت‌پذیری نفس بر اساس مبانی حکمت صدرایی. قبسات، 106، 5-23.
    • فارابی، ابونصر (1405ق). فصوص الحکم. تحقیق محمدحسن آل‌یاسین. چ دوم. قم: بیدار.
    • فارابی، ابونصر (1995). آراء اهل المدینة الفاضلة و مضاداتها. مقدمه و شرح و تعلیق علی بوملحم. بیروت: مکتبة الهلال.
    • فخر رازی، محمد بن عمر (1385). مفاتیح الغیب. ترجمة علی‌اصغر حلبی. تهران: اساطیر.
    • فضل‌الله، سیدمحمدحسین (1383). دنیای زن. ترجمة واحد ترجمه دفتر پژوهش و نشر سهروردی. قم: سهروردی.
    • قرائتی، محسن (1388). تفسیر نور. تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
    • مصباح یزدی، محمدتقی (1393). مشکات مصباح. چ هفتم. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
    • مطهری، مرتضی (1393) مجموعه آثار. چ هشتم، تهران: صدرا.
    • مظفری‌فر، مهناز و دیگران (1399). مسئله جنسیت و رویکرد معرفت‌شناسانة ملاصدرا. خردنامه صدرا، 99، 65-78.
    • مکارم شیرازی، ناصر و دیگران (1353). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
    • مولر آکین، سوزان (1383). زن از دیدگاه فلسفة سیاسی غرب. ترجمة نادر نوری‌زاده. تهران: قصیده‌سرا.
    • مویر، آن و جسل، دیوید (1391). جنسیت مغز: تفاوت‌های واقعی میان زنان و مردان. ترجمة مهدی قره‌داغی. تهران: درسا.
    • مهریزی، مهدی (1386). شخصیت و حقوق زن در اسلام. تهران: علمی و فرهنگی.
    • نزاکتی علی‌اصغری، مهدیه و حسینی شاهرودی، سیدمرتضی (1394). حقیقت ابصار از منظر سهروردی و ملاصدرا، حکمت صدرایی. 2، 135-142.
    شیوه ارجاع به این مقاله: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    ساقی، اکرم، علمی سولا، محمدکاظم، حسینی شاهرودی، سیدمرتضی.(1403) تحلیل هستی‌شناختی ارتباط قوا با جنسیت در حکمت متعالیه. فصلنامه معرفت فلسفی، 22(1)، 23-38 https://doi.org/10.22034/marefatfalsafi.2025.2021320

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    اکرم ساقی؛ محمدکاظم علمی سولا؛ سیدمرتضی حسینی شاهرودی."تحلیل هستی‌شناختی ارتباط قوا با جنسیت در حکمت متعالیه". فصلنامه معرفت فلسفی، 22، 1، 1403، 23-38

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    ساقی، اکرم، علمی سولا، محمدکاظم، حسینی شاهرودی، سیدمرتضی.(1403) 'تحلیل هستی‌شناختی ارتباط قوا با جنسیت در حکمت متعالیه'، فصلنامه معرفت فلسفی، 22(1), pp. 23-38

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    ساقی، اکرم، علمی سولا، محمدکاظم، حسینی شاهرودی، سیدمرتضی. تحلیل هستی‌شناختی ارتباط قوا با جنسیت در حکمت متعالیه. معرفت فلسفی، 22, 1403؛ 22(1): 23-38