Pages:
97-112
Receive Date: 2025/11/10
Accept Date: 2025/11/10
Abstract:
In its specific philosophical usage, 'intuition' (shuhūd) refers to the direct apprehension of truth, which in philosophy is termed as 'knowledge by presence' (ʿilm ḥuḍūrī). The human soul, according to principles such as 'al-nafs ʿayn al-badan' (the soul is identical with the body), 'al-nafs fawq al-badan' (the soul is beyond the body), 'al-nafs fī waḥdatihā kull al-quwā ḥattā al-ḥissiyya' (the soul in its unity encompasses all faculties, even the sensory ones), 'al-nafs fī waḥdatihā muttaḥid maʿa al-mādda bi-shidditihā wa ḍaʿfihā' (the soul in its unity is united with matter in its intensity and weakness), and 'al-nafs fawq al-mādda' (the soul is above matter), is not only there at the level of sensory faculties but is also present in the external realm of the sensible itself. The senses themselves possess certain characteristics that enable multiple modes of perception. Philosophers have offered various formulations of the theory of 'sense intuition.' Based on the aforementioned principles -and with the addition of the two key doctrines, 'al-nafs fī waḥdatihā muttaḥid maʿa al-mādda bi-shidditihā wa ḍaʿfihā' (the soul in its unity is united with matter in its intensity and weakness) and 'al-nafs fawq al-mādda' (the soul is above matter)- a maximalist formulation of the theory can be defended. This paves the way for a renewed reading that reconfigures the scope of knowledge by presence to include the material and sensible world.
Employing an analytical method, this paper demonstrates that in addition to the three foundational principles emphasized by philosophers, two further principles -al-nafs fī waḥdatihā muttaḥid maʿa al-mādda bi-shidditihā wa ḍaʿfihā and al-nafs fawq al-mādda- must also be taken into consideration. Based on this framework, the soul enjoys a maximal degree of sense intuition, both in the domain of its faculties (i.e., the sensory organs) and in the realm of external sensibles, in accordance with the bodily characteristics that are actualized in the senses and body in varying intensities. This intuition includes knowledge by presence of bodily sensibles, cognitive faculties, and non-bodily sensibles within their respective domains.
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :بازطراحی خوانش حداکثری از نظریة شهود حسی
Abstract:
«شهود» در اصطلاح خاص، بهمعنای دریافت مستقیم حقیقت است که در فلسفه از آن به «علم حضوری» تعبیر میشود. نفس انسانی مطابق قواعدی مانند «النفس عین البدن»، «النفس فوق البدن»، «النفس فی وحدتها کل القوی حتی القوی الحسیه»، «النفس فی وحدتها متحد مع الماده بشدتها و ضعفها» و «النفس فوق الماده»، افزون بر مرتبة قوای حسی، در موطن محسوس خارجی نیز حضور دارد. حواس نیز دارای ویژگیهایی هستند که امکان ادراک چندگانه را فراهم میکنند. فیلسوفان از نظریة «شهود حسی» تقریرهایی ارائه کردهاند که با توجه به قواعد مذکور و افزودن دو قاعدة «النفس فی وحدتها متحد مع المادة بشدتها و ضعفها» و «النفس فوق الماده»، میتوان از تقریر حداکثری آن دفاع کرد و با خوانشی نوین، گسترة علم حضوری به عالم ماده و محسوس را بازطراحی نمود. این پژوهش با روش تحلیلی نشان میدهد که علاوه بر قواعد سهگانهای که فلاسفه بر آن تأکید میکنند، باید دو قاعدة «النفس فی وحدتها متحد مع الماده بشدتها و ضعفها» و «النفس فوق الماده» نیز مد نظر قرار گیرد. بر این اساس، نفس، هم در موطن قوای خود (اندام حسی) و هم در موطن خود محسوس خارجی بهصورت شدید و ضعیف با ویژگیهای بدنی که در حواس و بدن او امکان وقوع دارند، شهود حسی حداکثری خواهد داشت. این شهود شامل علم حضوری نسبتبه محسوسات بدنی، قوای ادراکی، و محسوسات غیر بدنی در موطن خود است.
References:
- ابنترکه، صائنالدین (1360). تمهید القواعد. تصحیح سیدجلالالدین آشتیانی. چ دوم. تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
- ابنسینا، حسین بن عبد الله (1376). الإلهیات من کتاب الشفاء. تحقیق حسن حسنزاده آملی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
- ابنعربی، محییالدین (1366). فصوص الحکم. تعلیقه ابوالعطاء عفیفی. تهران: الزهراء.
- ابنمنظور، محمد بن مکرم (1408ق). لسان العرب. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- احمدی، احمد (1379). خلط شناختشناسی و هستیشناسی در نزاع اصالت وجود و اصالت ماهیت. پژوهش و حوزه، 2 (1)، 22-33.
- ایزدی، حسین (1399). درآمدی بر نظریه شهود عقلی استاد یزدانپناه. نسیم خرد، 1 (6)، 63-76.
- جامی، عبدالرحمن (1370). نقد النصوص فی شرح الفصوص. مقدمة ویلیام چیتیک. تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
- جامی، عبدالرحمن (1383). أشعة اللمعات. قم: بوستان کتاب.
- جندی، مؤیدالدین محمود (1381). شرح فصوص الحکم. تصحیح سیدجلالالدین آشتیانی. چ دوم. قم: بوستان کتاب.
- جوهری، اسماعیل بن حماد (1404ق). تاج اللغة و صحاح العربیه. بیروت: دار العلم للملایین.
- زنوزی، عبدالله (1371). انوار جلیه در کشف اسرار حقیقت علویه. تهران: امیرکبیر.
- سبزواری، ملاهادی (1369). شرح المنظومه. تهران: ناب.
- سربخشی، محمد (1390). ادراک حسی، ادراکی حضوری. ذهن، 46، 31-51.
- سربخشی، محمد و فنایی اشکوری، محمد (1391). تعریف علم حضوری و اقسام آن. معرفت فلسفی. 3(9)، 45-76.
- سعیدی، احمد (1401). آشنایی با نظریة شناخت کانت. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- سلیمانی امیری، عسکری (1384). حضوری بودن محسوسات. معرفت فلسفی. 3 (2)، 11-42.
- سهروردی، شهابالدین (1372). التلویحات اللوحیة و العرشیه (مجموعه مصنفات شیخ اشراق). تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
- شریفی، محمود (1399). بررسی نظریة شهود حسی و شهود عقلی و نتایج آن بر اساس مبانی حکمت متعالیه. رساله دکتری. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- شریفی، محمود و سعیدی، احمد (1399). تأملی در ادراک حسی بر اساس دیدگاههای شیخ اشراق و صدرالمتألهین. آیین حکمت، 45 (12)، 7-36.
- شیروانی، علی (1389). مفهوم شهود در فلسفة غرب و نسبت آن با علم حضوری. آیین حکمت. 6(2)، 65-110.
- صدرالمتألهین (1368). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة. قم: مکتبة المصطفوی.
- صدرالمتألهین (1360). الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیه. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- طباطبائی، سیدمحمدحسین (1387). اصول فلسفه و روش رئالیسم. قم: بوستان کتاب.
- طباطبائی، سیدمحمدحسین (1420ق). تعلیقة الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الاربعة. بیجا: بینا.
- طوسی، ابونصر سراج (1914م). اللمع فی التصوف. تصحیح رینولد آلین نیکلسون. لیدن: مطبعه بریل.
- عبودیت، عبدالرسول (1393). تعلیقة رسالة علم. یادنامه علامه طباطبائی. بیجا: بینا.
- غفاری، محمد خالد (1380). فرهنگ اصطلاحات آثار شیخ اشراق شهاب الدین سهروردی. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
- فارابی، ابونصر (1405ق). الجمع بین رایی الحکیمین. چ دوم. تهران: الزهراء.
- فاضل تونی، محمدحسین (1386). تعلیقه بر شرح فصوص الحکم (مجموعه رسائل عرفانی و فلسفی). قم: مطبوعات دینی.
- فنایی اشکوری، محمد (1375). علم حضوری سنگ بنای معرفت بشری و پایهای برای معرفتشناسی و مابعدالطبیعه متعالی. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- فنایی اشکوری، محمد (1389). مقدمهای بر فلسفة اسلامی معاصر. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- یزدانپناه، سیدیدالله (1389). حکمت اشراق. تحقیق و نگارش مهدی علیپور. تهران: سمت.
- یزدانپناه، سیدیدالله (1388). مبانی و اصول عرفان نظری. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Mohiti Ardakan, Mohammad Ali, vahedi, Sajjad.(2025) Redesigning a Maximalist Reading of the Theory of Sense Intuition. Ma`rifat Falsafi, 22(3), 97-112 https://doi.org/10.22034/marefatfalsafi.2025.5001451
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Mohammad Ali Mohiti Ardakan; Sajjad vahedi."Redesigning a Maximalist Reading of the Theory of Sense Intuition". Ma`rifat Falsafi, 22, 3, 2025, 97-112
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Mohiti Ardakan, M, vahedi, S.(2025) 'Redesigning a Maximalist Reading of the Theory of Sense Intuition', Ma`rifat Falsafi, 22(3), pp. 97-112
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Mohiti Ardakan, M, vahedi, S. Redesigning a Maximalist Reading of the Theory of Sense Intuition. Ma`rifat Falsafi, 2025; 22(3): 97-112