Ma`rifat Falsafi

در حکمت متعالیه، ثبوت صفات الهی برای باری تعالی به مثابه ثبوت وجود برای ماهیت انگاشته می شود. این ثبوت، گاه متصف به «ثبوت بالعرض» و گاه نیز متصف به «ثبوت بالتبع» می گردد. «ثبوت بالعرض» در نگاه منطق‎دانان و به اذعان صدرالمتألهین، ثبوتی غیرحقیقی و مجازی است؛ درحالی‎که در «ثبوت بالتبع»، محمول برای موضوع به نحو اجمالی ثابت می گردد. اعتقاد به این دو نوعِ متفاوت از ثبوت برای صفات الهی و ماهیات، در بدو امر ناممکن و متناقض‎نماست. مسئله پژوهش جاری، تحلیل معناشناختی «ثبوت بالتبع» و «ثبوت بالعرض» از منظر صدرالمتألهین و مقایسه آن دو با یکدیگر برای اثبات یا رفع متناقض‎نمای مذکور است. رهیافت به دست آمده که با روش تحلیلی ـ منطقی عبارات صدرالمتألهین حاصل گشته است، بیان دو احتمال در معنای «ثبوت بالتبع»، با لحاظِ دو نگاه متفاوت نسبت به ماهیات و صفات الهی است که هیچ‎یک با «ثبوت بالعرض» ناسازگار نخواهند بود.