Ma`rifat Falsafi, Volume 23, Issue 1, No 89, Year 2025 , Pages 77-94

    The Study of Creation in the Light of Islamic Mysticism

    Article Type: 
    Research
    Writers:
    ✍️ Esmaeeil shabandari / A PhD. student of comparative philosophy, Imam Khomeini Center of Education and Research / esmail.sh@iran.ir
    Morteza Rezaei / An associate professor of philosophy group, Imam Khomeini Center of Education and Research / m.rezaei@iki.ac.ir
    Ali Mesbah / An associate professor of philosophy group, Imam Khomeini Center of Education and Research / a-mesbah@iki.ac.ir
    dor 20.1001.1.17354545.1404.23.1.5.0
    doi 10.22034/marefatfalsafi.2025.5001642
    Abstract: 
    Muslim thinkers -including theologians, philosophers, and mystics- have addressed the theory of creation, with mystics showing particular attention to this topic. Many authors in theoretical mysticism have presented the mystics’ view on creation through the framework of the “theory of manifestation.” This research has examined the works of mystics in a sub-structural and structural manner using library research and an “argumentative-critical” method. The novelty of this article lies in two aspects: First is a sub-structural examination: i.e. the mystics’ view which is based on the “theory of the unity of existence” (Wahdat al-Wujud). Numerous arguments have been presented for the unity of existence, with two arguments being more prevalent. This article raised new objections to these two arguments. Second is a structural examination: The latest revision of the “theory of manifestation,” recently proposed by some authors of theoretical mysticism unexamined yet, is scrutinized. The results of this research indicate that in proving the “theory of the unity of existence,” the fallacy of “confusing the accidental with the essential” (akhdh ma bil-'arad maqaam ma bil-dhat) and the “false premise” fallacy have occurred. In presenting the “theory of manifestation,” the fallacy of “equivocation” (ishtirak lafz) and the “begging the question” fallacy have been committed. Therefore, accepting this explanation faces challenges.
    چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
    Title :بررسی خلقت در دیدگاه عارفان
    Abstract: 
    اندیشمندان مسلمان ـ اعم از متکلمان، فیلسوفان و عارفان ـ به مسئلة آفرینش توجه کرده‌اند. عرفا توجه خاصی به این موضوع از خود نشان داده‌اند. بسیاری از نویسندگان عرفان نظری، دیدگاه عرفا در مسئلة آفرینش را در قالب نظریة «تجلی» ارائه داده‌اند. تحقیق حاضر آثار عارفان را از طریق جست‌وجوی کتابخانه‌ای و به روش «استدلالی ـ انتقادی» بررسی بنایی و مبنایی کرده است. نوآوری این مقاله از دو جهت است: اول. بررسی مبنایی: دیدگاه عرفا مبتنی‌بر نظریة «وحدت وجود» است. برای وحدت وجود، ادلة متعددی ذکر شده که دو دلیل در میان آنها، پُربسامدتر است. این مقاله آن دو دلیل را با اشکالات جدیدی مواجه کرده است. دوم. بررسی بنایی: آخرین ویراست از نظریة «تجلی» که اخیراً از سوی برخی از نویسندگان عرفان نظری ارائه شده و تاکنون بررسی نگردیده، واکاوی شده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد در اثبات نظریة «وحدت وجود» مغالطة «اخذ ما بالعرض مقام ما بالذات» و مغالطة «پیش‌فرض نادرست» و در ارائة نظریة «تجلی»، مغالطة «اشتراک لفظ» و مغالطة «مصادره به مطلوب» صورت گرفته است. ازاین‌رو پذیرش این تبیین با چالش مواجه است.
    References: 
    • ابن‌ترکه، صائن‌الدین (1387). تمهید القواعد. تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانی. چ چهارم. قم: بوستان کتاب.
    • ابن‌عربی، محیی‌الدین (1427ق). فصوص الحکم. قاهره: مکتبة الثقافة الدینیه.
    • ابن‌منظور، محمد بن مکرم (1408ق). لسان العرب. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    • امینی‌نژاد، علی (1394). حکمت عرفانی: تحریری از درس‌های عرفانی استاد یدالله یزدان‌پناه. چ سوم. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
    • جعفری، محمدتقی (1373). تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی جلال‌الدین محمد بلخی. چ دوازدهم. تهران: اسلامی.
    • جوادی آملی، عبدالله (1393). رحیق مختوم: شرح حکمت متعالیه. چ دوم. قم: اسراء.
    • حافظ، شمس‌الدین محمد (1379). دیوان حافظ. تهران: یاسین.
    • حسن‌زاده آملی، حسن (1383). وحدت از دیدگاه عارف و حکیم. قم: الف لام میم.
    • حسینی طهرانی، سیدمحمدحسین (1432ق). توحید علمی و عینی در مکاتیب حکمی و عرفانی. چ هشتم. مشهد: علامه طباطبائی.
    • دانش شهرکی، حبیب‌الله و هندی، سیدمحسن (1397). نقد و بررسی نظریة تداخل وجودی واجب و ممکن با توجه به معنای صحیح غیرمتناهی بودن حق متعال. پژوهشنامة فلسفه دین (نامة حکمت)، 32، 247-266.
    • سهروردی، شهاب‌الدین (1392). حکمة الاشراق (تعلیقة ملاصدرا). شرح قطب‌الدین شیرازی. تصحیح حسین ضیایی. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
    • شبستری، محمود (1361). گلشن راز. تهران: کتابخانۀ طهوری.
    • صدرالمتألهین (1368). الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعۀ. قم: مکتبة المصطفوی.
    • طباطبائی، سیدمحمدحسین (1417ق). المیزان ‌فى‌ تفسیر القرآن.‏ چ پنجم. قم: اسلامى.
    • طریحی، فخرالدین (1386). مجمع البحرین. تحقیق احمد حسینی. چ چهارم. تهران: دفتر فرهنگ نشر اسلامی.
    • عبودیت، عبدالرسول (1391). درآمدی به نظام حکمت صدرایی. تهران و قم: سمت و مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
    • عصار، محمدکاظم (1376). مجموعه آثار عصار. تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانی. تهران: امیرکبیر.
    • فیاضی، غلامرضا (1387). هستی و چیستی در مکتب صدرایی: تأملی نو در اصالت وجود و اعتباریت ماهیت و تفاسیر و ادله و نتایج آن. تحقیق و نگارش حسینعلی شیدان شید. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    • فیض کاشانى، محمدمحسن (1406ق). ‏الوافی‏. اصفهان: کتابخانة امام امیرالمؤمنین على(ع).
    • قونوی، صدرالدین (1384). مفتاح الغیب و شرحه مصباح الانس. تصحیح محمد خواجوی. چ دوم. تهران: مولی.
    • قونوی، صدرالدین (1378). البیان فی تفسیر امّ القرآن. تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانی. چ دوم. قم: بوستان کتاب.
    • قیصری، محمدداود (1386). شرح فصوص الحکم. به کوشش سیدجلال‌الدین آشتیانی. چ سوم. تهران: علمی و فرهنگی.
    • کاشانی، عبدالرزاق (1387). اصطلاحات الصوفیة؛ فرهنگ اصطلاحات عرفان و تصوف. ترجمة محمد خواجوی. چ سوم. تهران: مولی.
    • کلینى، محمد بن یعقوب (1407ق). الکافی. تصحیح علی‌اکبر غفارى و محمد آخوندى. چ چهارم. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
    • مصباح یزدی، محمدتقی (1391). آموزش فلسفه. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینى.
    • موسوی خمینی، سیدروح‌الله (1406ق). تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الانس. قم: پاسدار اسلام.
    • مولوی، جلال‌الدین محمد (1371). مثنوی معنوی. تهران: امیرکبیر.
    • نبویان، سیدمحمدمهدی (1395). جستارهایی در فلسفة اسلامی مشتمل بر آراء اختصاصی آیت‌الله فیاضی. قم: حکمت اسلامی.
    • یزدان‌پناه، سیدیدالله (1393). مبانی و اصول عرفان نظری. نگارش سیدعطاء انزلی. چ پنجم. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
    •  
    Cite this article: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    shabandari, Esmaeeil, Rezaei, Morteza, Mesbah, Ali.(2025) The Study of Creation in the Light of Islamic Mysticism. Ma`rifat Falsafi, 23(1), 77-94 https://doi.org/10.22034/marefatfalsafi.2025.5001642

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Esmaeeil shabandari; Morteza Rezaei; Ali Mesbah."The Study of Creation in the Light of Islamic Mysticism". Ma`rifat Falsafi, 23, 1, 2025, 77-94

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    shabandari, E, Rezaei, M, Mesbah, A.(2025) 'The Study of Creation in the Light of Islamic Mysticism', Ma`rifat Falsafi, 23(1), pp. 77-94

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    shabandari, E, Rezaei, M, Mesbah, A. The Study of Creation in the Light of Islamic Mysticism. Ma`rifat Falsafi, 2025; 23(1): 77-94