Ma`rifat Falsafi, Volume 2, Issue 2, No 6, Year 2025 , Pages 29-60
The Nature of Certainty
Article Type:
Promotional
Writers:
Abstract:
The possibility of achieving certainty, whether in the area of religion or otherwise, is the most or at least one of the most important questions in epistemology. Modern scepticism denies such possibility, as the new trends in the philosophy of religion, political and moral philosophy, modern theology, hermeneutics and interpretation of texts point to relativism. In this paper, it is argued that such views are based on the presumption that epistemic certitude and reality – matching knowledge are impossible, giving rise to claims such as the impossibility of establishing the existence of God, moral and value relativism, the temporary nature of Islamic teachings, epistemic and religious pluralism, and the validity of any version of undestanding religion. Repudiating the presumption, the author argues that achieving certainty is an epistemic possibility.
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :هویت‌شناسی یقین
Abstract:
مهم ترین یا دست کم یکی از مهم ترین پرسش های معرفت شناسی, امکان یا عدم امکان شناخت یقینی و مطابق با واقع است. این مسئله هم در قلمرو کل معرفت بشری و هم در ساحت معرفت های دینی قابل طرح است. امروزه, شک گرایی نوین, که در گوشه ای از جغرافیای اندیشه غربی ظهور پیدا کرده, فراورده هایی را تولید می کند که نفی شناخت یقینی، عنصر جدا ناشدنی آن است. این تولیدات نرم افزاری, به ویژه در ساحت هایی چون فلسفه دین, فلسفه سیاست, فلسفه اخلاق, کلام جدید, هرمنوتیک و تفسیر متون, و... بروز و ظهور داشته, و از نشانه های آن نسبی بودن و تغییرپذیری است. به هر حال, یکی از تلاش های لازم برای ارزیابی اساسی این دسته نظریات, رفتن به سراغ ریشه ها و پیش فرض های اصلی آن ها است که به نظر می رسد نفی یقین و شناخت مطابق با واقع, یکی از این پیش فرض ها ست. مدعیاتی چون: غیرقابل اثبات بودن وجود خدا, شخصی بودن دین, انکار هر گونه گزاره ثابت و مطلق در دین, نسبی بودن و تغییر پذیری ارزش ها (اعم از حقوقی و اخلاقی), زمانمند بودن احکام اسلام, پلورالیسم دینی و معرفتی, وجود و رسمیت قرائت های مختلف از دین, و... از جمله اموری هستند که می توان عنصر نفی شناخت یقینی را از اصول موضوعه آن ها به حساب آورد. در این نوشته تلاش شده با نشان دادن امکان یقین و تبیین راه های نیل به آن، گامی هرچند کوچک در جهت نفی شک گرایی و اثبات بی پایگی آن برداشته شود. تا چه قبول افتد و چه در نظر آید.
References:
- ـ ابونصر محمد فارابی: المنطقیات للفارابی, تحقیق محمدتقی دانش پژوه, ج 1, کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی, چ اول, قم, 1410ق؛
- ـ اساس الاقتباس؛
- ـ اسماعیل بن محمد ریزی: حیات النفوس (فلسفه اشراق به زبان فارسی)، به کوشش محمدتقی دانش پژوه, چ اول, تهران, 1369؛
- ـ اصول فلسفه و روش رئالیسم, ج1, ص144؛
- ـ التحصیل؛
- ـ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج 13و14؛
- ـ التعریفات, عالم الکتب, بیروت؛
- ـ السید محمدباقر الصدر: المجموعة الکاملة لمؤلفات السید محمدباقر الصدر, ج1، (الاسس المنطقیة للاستقراء)؛
- ـ المجموعة الکاملة لمؤلفات محمدباقر الصدر, ج1؛
- ـ المصباح المنیر.
- ـ المنجد فی اللغة؛
- ـ المنطقیات للفارابی, ج1؛
- ـ بهمنیار بن المرزبان: التحصیل, با تصحیح مرتضی مطهری, مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران, چ دوم, تهران, 1375ش؛
- ـ ترجمه و شرح برهان شفاء، ج1؛
- ـ حاج ملاهادی سبزواری: شرح المنظومة, نشر ناب, ج1, با تعلیقه حسن حسن زاده آملی, چ اول, 1422ق, قم؛
- ـ حاشیه سیالکوتی؛ میر سید شریف جرجانی؛
- ـ حسن بن یوسف الحلی, انتشارات بیدار, چ اول, قم, 1363ش؛
- ـ حسین بن عبدالله ابن سینا: الإشارات و التنبیهات (و شرح آن)، نصیر الدین طوسی, ج 1, نشر البلاغة, چ اول, قم، 1409ق؛
- ـ حسین بن عبدالله ابن سینا: الشفاء (البرهان), تحقیق دکتر ابوالعلاء عفیفی, انتشارات کتابخانه آیةالله مرعشی نجفی, قم, 1404ق؛
- ـ حسین بن عبدالله ابن سینا: الشفاء (الهیات), تحقیق الأب قنواتی و سعید زاید, انتشارات ناصر خسرو, چ اول, تهران, 1363، فصل هشتم از مقاله اولی؛
- ـ حسین بن عبدالله ابن سینا: منطق النجاة، با ویرایش محمدتقی دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، 1364؛
- ـ خواجه عبدالله انصاری: منازل السائرین، انتشارات دارالعلم، اول، قم، 1417ق؛
- ـ روح المعانی, ج 1 .
- ـ روح الله خمینی, شرح حدیث جنود عقل و جهل, مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی, چ سوم, 1378؛
- ـ سعدالدین التفازانی: شرح المقاصد، ج1, چ اول, استانبول, 1305ق؛
- ـ سید حیدر آملی: نص النصوص, با تصحیح هانری کربن, تهران, 1353ش؛
- ـ شروح الشمسیة، ج 2، بیروت؛
- ـ شفاء (المنطق)؛
- ـ شهاب الدین یحیی سهروردی: مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج 4, پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی , سوم , تهران , 1380؛
- ـ صائن الدین علی بن محمد الترکه: تمهید القواعد, با مقدمه و تصحیح سید جلال الدین آشتیانی, انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران, چ دوم, تهران, 1360ش؛
- ـ عبدالرحمن الإیجی: شرح المواقف, ج1، منشورات الشریف الرضی, چ اول, ص 67؛ و ج 2 ؛
- ـ عبدالرزاق قاسانی: شرح منازل السائرین، باب العلم، انتشارات بیدار، اول، قم، 1372ش؛
- ـ عبدالکریم بن هوازن القشیری النیسابوری: الرسالة القشیریة, تحقیق معروف زریق, دارالجیل, چ دوم, بیروت؛
- ـ عبدالله بن شهاب الدین الحسین الیزدی: الحاشیة علی تهذیب المنطق للتفازانی, انتشارات مؤسسه نشر اسلامی, چ دهم, قم, 1421ق؛
- ـ عبدالله جوادی آملی: شناخت شناسی در قرآن, ویراست حمید پارسانیا, مرکز مدیریت حوزه علمیه قم؛
- ـ عمر بن سهلان الساوی: البصائر النصیریة فی المنطق, با تعلیقات شیخ محمد عبده, منشورات المدرسة الرضویة, قم؛
- ـ عین القضات همدانی: زبدة الحقایق, تحقیق عفیف عسیران, تهران, دانشگاه تهران؛
- ـ فتوحات مکیة, ج1؛
- ـ فخرالدین رازی: الإنارات فی شرح الاشارات والتنبیهات، با تصحیح نفیسه نوبخت، دانشگاه قم، 1378ش؛
- ـ فخرالدین رازی: المباحث المشرقیة, دارالکتاب العربی, ج1, بیروت, 1418ق؛
- ـ فردریک کاپلستون،تاریخ فلسفه، ج 1، ترجمه سید جلال الدین مجتبوی، انتشارات سروش، چ سوّم، تهران، 1375؛
- ـ قطب الدین شیرازی: درة التاج لغرة الدباج, به کوشش سید محمد مشکوه, بخش نخستین, ج1, چاپخانه مجلس, تهران, 1317؛
- ـ لسان العرب؛ القاموس المحیط؛ مجمع البحرین؛ المنجد فی اللغة؛ اقرب الموارد؛
- ـ لغت نامه دهخدا.
- ـ مجمع البیان, ج 1؛
- ـ محمد حسین زاده: معرفت شناسی، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، چ هفتم، قم، 1380؛
- ـ محمدتقی مصباح یزدی: ترجمه و شرح برهان شفا، نگارش محسن غرویان، ج1، چ اول، انتشارات امیرکبیر، 1373ش، تهران؛
- ـ محمدتقی مصباح یزدی، آموزش فلسفه, ج1, شرکت چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی, چ هشتم, 1377؛
- ـ محمدتقی مصباح یزدی، تعلیقة علی نهایة الحکمة، انتشارات مؤسسه در راه حق، اول، قم، 1405ق؛
- ـ محمدحسین طباطبائی: نهایة الحکمة، به تصحیح عباس علی زارعی سبزواری، انتشارات جامعه مدرسین، مرحله اولی، فرع هفتم اصالت وجود؛
- ـ محمدرضا مظفر: المنطق, ج3, مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان, چ چهارم, 1366ش؛
- ـ محیی الدین بن عربی: فتوحات مکیة، دار إحیاء التراث العربی، ج1؛
- ـ مرتضی مطهری: مسأله شناخت, انتشارات صدرا, سوم, قم, 1368؛
- ـ معجم الفاظ القرآن الکریم, ج 2.
- ـ مفردات راغب؛
- ـ مقداد بن عبدالله السیوری الحلّی: ارشاد الطالبین الی نهج المسترشدین, تحقیق مهدی رجائی, انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی, قم,1405ق؛
- ـ منازل السائرین؛
- ـ میرمحمدباقر داماد: تقویم الإیمان , با تعلیقات ملا علی نوری , مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران , اول , 1376؛
- ـ نصیر الدین الطوسی: الجوهر النضید (شرح تجرید المنطق)؛
- ـ نصیرالدین طوسی: أساس الاقتباس, نشر مرکز, ج1، چ اول, تهران, 1375؛
- ـ نصیرالدین طوسی: کشف المراد فی شرح تجرید الإعتقاد, حسن بن یوسف الحلّی، مؤسسه الأعلمی للمطبوعات, چ اول, بیروت, 1399ق؛
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
Rezaei, Morteza.(2025) The Nature of Certainty. Ma`rifat Falsafi, 2(2), 29-60
Morteza Rezaei." The Nature of Certainty". Ma`rifat Falsafi, 2, 2, 2025, 29-60
Rezaei, M.(2025) ' The Nature of Certainty', Ma`rifat Falsafi, 2(2), pp. 29-60
