The Methodology of Illuminative Philosophy and Its Epistemological Validity
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
یکى از عناصر اصلى حکمت اشراق به لحاظ روشى، اتّکاى آن بر شهود و اشراق است. اما از پرسش هاى مهم درباره این روش، جایگاه عقل و نحوه جمع میان عقل و شهود است. همین امر پرسشى را نیز درباره جایگاه خود حکمت اشراق در میان مکاتب همگن به وجود مى آورد. نوشته حاضر درصدد است از طریق روش شناسى حکمت اشراق، به پرسش هاى مزبور پاسخ دهد. بدین منظور، نخست به تبیین روش شناسى حکمت اشراق پرداخته، سپس جایگاه عقل را در آن مشخص نموده است. از نظر مؤلف، شیوه کشف و رسیدن به واقع، عقل و شهود هردو است؛ اما در مقام تحلیل، تبیین و تبدیل آن داده ها به نظام فکرى، حاکمیت مطلق از آن عقل است. به دلیل آنکه التزام به تعقّل و استدلال، مشخصه بارز و جامع میان تمامى نحله هاى فلسفى است، باید حکمت اشراق را به لحاظ روشى، نوعى فلسفه دانست. بخش پایانى این نوشته به ارزیابى روش شیخ اشراق اختصاص دارد و بعد از بررسى مناسبات عقل و شهود، معلوم مى کند که شهود و عقل مى توانند در مواردى با یکدیگر همگام نباشند و به دنبال آن، همواره نمى توان منطق پذیرى و اعتبار شهود را از طریق عقل استنتاج کرد؛ همان گونه که عقل به تنهایى در تمامى حوزه ها کارایى ندارد و این امر بیانگر مزیّت روشى حکمت اشراق نسبت به فلسفه مشّاء و عرفان نیز است.
- ـ ابن سینا، الشفاء، البرهان، قم، ذوى القربى، 1428.
- ـ ـــــ ، النجاة، تصحیح محمّدتقى دانش پژوه، تهران، دانشگاه تهران، 1379.
- ـ ابن کمونه، الجدید فى الحکمة، بغداد، وزارة الاوقاف و الشؤون الدنیة، 1403.
- ـ امام خمینى، مناهج الوصول الى علم الاصول، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، 1414، ج 1.
- ـ جوادى آملى، عبداللّه، معرفت شناسى در قرآن، قم، اسراء، 1384.
- ـ خراسانى، ملّا محمّدکاظم، کفایة الاصول، قم، مؤسسة النشر الاسلامى، 1412.
- ـ سجّادى، سیدجعفر، ترجمه و شرح حکمة الاشراق، تهران، دانشگاه تهران، 1384.
- ـ سهروردى، شهاب الدین یحیى، سه رساله، تصحیح نجفقلى حبیبى، تهران، انجمن فلسفه ایران، 1397ق.
- ـ ـــــ ، مجموعه مصنّفات شیخ اشراق، تصحیح و تحشیه و مقدّمه سیدحسین نصر، تهران، انجمن حکمت و فلسفه ایران، 1397ق، ج 3.
- ـ ـــــ ، مجموعه مصنّفات شیخ اشراق، تصحیح هنرى کربن، تهران، پژوهشگاه علوم انسانى و مطالعات فرهنگى، 1380، ج 1و2.
- ـ شهرزورى، شمس الدین، شرح حکمة الاشراق، تصحیح و تحقیق و مقدّمه حسین ضیائى تربتى، تهران، پژوهشگاه علوم انسانى و مطالعات فرهنگى، 1380.
- ـ شیرازى، قطب الدین، شرح حکمة الاشراق، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگى، 1383.
- ـ طباطبائى، سید محمّدحسین، نهایة الحکمة، تصحیح و تعلیقه غلامرضا فیّاضى، قم، مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى، 1378، ج 1.
- ـ غزالى، احمدبن محمد، معیار العلم فى فن المنطق، بیروت، دار و مکتبة الهلال، 1999.
- ـ فولکیه، پل، فلسفه عمومى یا مابعدالطبیعه، ترجمه یحیى مهدوى، تهران، دانشگاه تهران، 1377.
- ـ فیّاضى، غلامرضا، «میزگرد فلسفه شناسى»، معرفت فلسفى 4 (تابستان 1383)، 11ـ26.
- ـ قونوى، صدرالدین، مفتاح الغیب و شرحه مصباح الانس، تصحیح محمّد خواجوى، تهران، مولى، 1384.
- ـ کاتبى قزوینى، على بن عمر، تحریرالقواعد المنطقیة، قم، زاهدى، 1363.
- ـ مصباح، محمّدتقى، آموزش فلسفه، تهران، سازمان تبلیغات اسلامى، 1370، ج 1.
- ـ مطهّرى، مرتضى، مجموعه آثار، تهران، صدرا، 1372، ج 7 (درس هاى الهیات شفا).
- ـ ملّاصدرا (محمّدبن ابراهیم شیرازى)، الحکمة المتعالیة فى اسفار العقلیة الاربعة، بیروت، داراحیاء التراث العربى، 1419، ج 1.
- ـ نصر، سیدحسین، سه حکیم مسلمان، ترجمه احمد آرام، تهران، شرکت سهامى کتاب هاى جیبى، 1371.
- ـ نوربخش، سیما، نور در حکمت سهروردى، با مقدّمه غلامحسین ابراهیمى دینانى و حسین ضیائى، تهران، نشر شهید سعید محبّى، 1383.
- ـ یثربى، سیدیحیى، سهروردى در حدیث اندیشه، تهران، سروش، 1379.
- ـ یزدان پناه، سیدیداللّه، «عقل گریزى عرفان»، معرفت فلسفى 8 (تابستان 1384)، 39ـ66.
- - Nasr, Seyed Hossein, Mystical Philosophy in Islam, in Routledge Encyclopedia of Philosophy, ed. by Edward Caraig, London and New York, Routledge, 1998, v. 6.
- - Rorty, Richard, "Intuition", in Encyclopedia of Philosophy, ed. by Paul Edwards, New York, Macmilan publishing co., 1967, v. 3-4.