Ma`rifat Falsafi, Volume 6, Issue 3, No 23, Year 2025 , Pages 11-50

    ماهیت «حکایت» از دیدگاه استاد مصباح / مهدى برهان مهریزى ـ مجتبى مصباح

    Article Type: 
    Research
    Writers:
    Mahdi Borhan / استادیار دائره المعارف آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) / politicsmag@qabas.net
    Mojtaba Mesbah / Associate Professor - Department of Philosophy, Imam Khomeini Educational and Research Institute / M-mesbah@Qabas.net
    Pages: 11-50 Receive Date: 2025/04/07 Accept Date: 2025/04/07
    چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
    Title :ماهیت «حکایت» از دیدگاه استاد مصباح / مهدى برهان مهریزى ـ مجتبى مصباح
    Abstract: 
    عموم فلاسفه مسلمان بر این باورند که صورت هاى ذهنى بالفعل، از ماوراى خود حکایت دارند و آن را امرى بدیهى تلقّى مى کنند؛ امّا دیدگاه استاد مصباح در این باره متفاوت است. در این نوشتار، کوشش شده است تا در سخنان استاد تأمّل، و دیدگاه ایشان تحلیل و تبیین شود. از نظر استاد، حکایت در عمده مراحل (تصوّرات و قضایا) بالقوّه، و فقط در تصدیقاتِ صادقْ بالفعل است. به عقیده ایشان، براى روشن شدن نحوه حکایت صورت هاى ذهنى، باید پدیده «حکایت» را تحلیل کرد. به منظور دست یابى به تعریف صحیح و دقیق حکایت، مى توانیم با توجه به کاربرد حکایتْ به تحلیل و بررسى مصادیقى بپردازیم که با علم حضورى مى یابیم، تا ببینیم ویژگى حکایت گرى تحت چه شرایطى بر مفاهیم ذهنى صادق است؛ سپس، از طریق تقیید تصوّرات کلّى، توسط این شرایط به تعریف حکایت پى مى بریم. براى این منظور، باید ارکان و شرایط حکایت را به دقت مورد تحلیل قرار دهیم. نتیجه کار این خواهد شد که «حکایت واقعیتى است روان شناختى؛ و مقصود از آن، انتقال طبیعى ذهن از حاکى به محکى است، به جهت مشابهت تامّى که بین حاکى و محکى وجود دارد.» بر اساس این دیدگاه، براى «مشابهت تام» و ـ به تبع آن ـ براى حکایت، مى توان مراتبى را در نظر گرفت که طبق این مراتب، حکایت به شأنى محض، تصوّرى غیرقضیه اى، تصوّرى قضیه اى، تصدیقى و حکایت صادق تقسیم مى شود.
    Keywords: 
    حکایت
    محکى
    حاکى
    مشابهت تام
    توجه نفس
    مصباح
    حکایت شأنى.
    References: 
    • ـ ابن سینا، شرح الاشارات و التنبیهات، قم، انتشارات الکتاب، 1403ق.
    • ـ الکایند، دیوید، رشد کودک و تعلیم و تربیت از دیدگاه پیاژه، ترجمه حسین نائلى، مشهد، آستان قدس رضوى، 1374.
    • ـ انجمن حکمت و فلسفه ایران، فرهنگ علوم عقلى، تهران، انجمن حکمت و فلسفه ایران، 1361.
    • ـ پاپکین، ریچارد و آوروم استرول، کلّیات فلسفه، ترجمه سید جلال الدین مجتبوى، تهران، حکمت، 1383.
    • ـ پیاژه، ژان، روان شناسى و دانش آموزش و پرورش، ترجمه على محمد کاردان، تهران، دانشگاه تهران، چ چهارم، 1374.
    • ـ پیاژه، ژان و سیمون، پیرهانرى، روان شناسى کودک و اصول تربیت جوانان، ترجمه عنایت اللّه شکیباپور، تهران، نیما، بى تا.
    • ـ جمعى از نویسندگان، روان شناسى رشد با نگرش به منابع اسلامى، قم، دفتر همکارى حوزه و دانشگاه، 1374، ج 2.
    • ـ حائرى، مهدى، کاوش هاى عقل نظرى، تهران، امیرکبیر، چ دوم، 1361.
    • ـ خراسانى، شرف الدین، نخستین فیلسوفان یونان، تهران، سپهر، 1357.
    • ـ رازى، قطب الدین، شرح رساله الشمسیه القزوینى، قم، رضى ـ زاهدى، 1363.
    • ـ سبزوارى، ملّاهادى، شرح منظومه، تعلیقه حسن حسن زاده آملى، قم، دفتر تبلیغات اسلامى، 1380.
    • ـ شجاعى، محمّدصادق، دیدگاه هاى روان شناختى حضرت آیت اللّه مصباح یزدى، قم، مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى، 1385.
    • ـ شهاب الدین سهروردى، مجموعه مصنّفات شیخ اشراق، تهران، انجمن حکمت و فلسفه ایران، 1397ق.
    • ـ شهرزورى، شمس الدین محمّد، شرح حکمة الاشراق، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى، 1372.
    • ـ شیرازى، قطب الدین، شرح حکمة الاشراق، چاپ افست.
    • ـ صلیبا، جمیل، فرهنگ فلسفى، ترجمه منوچهر صانعى، تهران، حکمت، 1366.
    • ـ طوسى، خواجه نصیرالدین، اساس الاقتباس، تهران، دانشگاه تهران، 1361.
    • ـ طوسى، خواجه نصیرالدین، الجوهر النضید، قم، بیدار، 1362.
    • ـ فارابى، ابونصر، المنطقیات للفارابى، تحقیق محمّدتقى دانش پژوه، قم، کتابخانه آیت اللّه مرعشى نجفى، 1408ق.
    • ـ کاپلان، پاول اس.، روان شناسى رشد (سفر پرماجراى کودک)، ترجمه مهرداد فیروزبخت، تهران، رسا، 1381.
    • ـ کرین، ویلیام سى.، پیشگامان روان شناسى رشد، ترجمه فربد فدایى، تهران، اطلاعات، 1375.
    • ـ مصاحبه با استاد محمّدتقى مصباح، تیرماه 1386.
    • ـ مصباح، محمّدتقى، آموزش فلسفه، تهران، سازمان تبلیغات اسلامى، چ هشتم، 1377.
    • ـ مطهّرى، مرتضى، مجموعه آثار، قم، صدرا، چ پنجم، 1380، ج 9.
    • ـ ملّاصدرا (صدرالدین محمّدبن ابراهیم شیرازى)، الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعه، قم، مصطفوى، 1379.
    • ـ ملّاصدرا، الشواهد الربوبیه، قم، بوستان کتاب، 1382.
    • ـ منصور، محمود، روان شناسى ژنتیک: تحول روانى از کودکى تا پیرى، تهران، ترمه، چ ششم، 1367.
    • ـ هترینگتون، اى. میویس، روان شناسى کودک از دیدگاه معاصر، ترجمه جمعى از مترجمان، مشهد، آستان قدس رضوى، 1371.
    • ـ یزدى، عبداللّه بن شهاب الدین، الحاشیه على تهذیب المنطق، قم، جامعه مدرسین، 1405ق.
    • 74 reads
    Cite this article: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Borhan, Mahdi, Mesbah, Mojtaba.(2025) ماهیت «حکایت» از دیدگاه استاد مصباح / مهدى برهان مهریزى ـ مجتبى مصباح. Ma`rifat Falsafi, 6(3), 11-50

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Mahdi Borhan; Mojtaba Mesbah."ماهیت «حکایت» از دیدگاه استاد مصباح / مهدى برهان مهریزى ـ مجتبى مصباح". Ma`rifat Falsafi, 6, 3, 2025, 11-50

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Borhan, M, Mesbah, M.(2025) 'ماهیت «حکایت» از دیدگاه استاد مصباح / مهدى برهان مهریزى ـ مجتبى مصباح', Ma`rifat Falsafi, 6(3), pp. 11-50

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Borhan, M, Mesbah, M. ماهیت «حکایت» از دیدگاه استاد مصباح / مهدى برهان مهریزى ـ مجتبى مصباح. Ma`rifat Falsafi, 2025; 6(3): 11-50