Ma`rifat Falsafi, Volume 21, Issue 2, No 82, Year 2025 , Pages 59-74
An Analysis of Free Will as the Knowledge of the Agent and its Relation to "Practical Knowledge" in Allameh Tabatabai's Viewpoint
Article Type:
Research
Writers:
✍️ Hamid 
/ A PhD student of Islamic philosophy and theology, Qom University / hamid_ehteshamkia@yahoo.com
/ A PhD student of Islamic philosophy and theology, Qom University / hamid_ehteshamkia@yahoo.comHabibollah / An associate professor of Islamic philosophy and theology, Qom University / daneshshahraki@qom.ac.ir
Ahmad / An associate professor of Islamic philosophy and theology, Qom University
Abstract:
The relation of science and practice is one of the most important questions in the field of anthropology. Dividing the agent into with knowledge and without and taking into consideration the role of knowledge in issuing an act, Muslim philosophers and theologians have explained it mostly with an ontological approach though and thus failed to explain how its role is.
Along with his definition of the reality of free will basing it on the knowledge of the agent from one side, and his explanation for "practical knowledge" from another side, Allameh Tabatabai did not fail to explain how knowledge plays its role in issuing an act thus he proposed a fairly comprehensive analysis of the relation between knowledge and practice.
He believes that free will, as the agent's knowledge, which is involved in the process of issuing an act, is of the "practical knowledge" type, and is concerned with the agent's benefits and harms. Knowing the benefits and harms of things is different from what they are (theoretical wisdom) and different from their intrinsic goodness and evilness (practical wisdom). This knowledge is rooted in the agent's inner feelings and emotions; these feelings and emotions may refer to the two states of agreeable and disagreeable. Therefore, practical knowledge is quite personal and may thus be different for every particular agent's point of view.
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :تحلیل اختیار به‌مثابه علم فاعل و نسبت آن با «علم عملی»، از منظر علامه طباطبائی
Abstract:
نسبت علم و عمل ازجمله پرسش‌های مهم و مطرح در حوزه انسان‌پژوهی است. فیلسوفان و متکلمان اسلامی با تقسیم فاعل به انواع علمی و غیرعلمی، گرچه به نقش علم در صدور فعل توجه کرده‌اند، اما بیشتر با رویکرد هستی‌شناختی به تبیین آن پرداخته و از تبیین چگونگی نقش آن بازمانده‌اند. علامه طباطبائی با تعریفی که از حقیقت اختیار ارائه داده، با ارجاع آن به علمِ فاعل ازیک‌سو و با تبیین نظریه «علم عملی» از سوی دیگر، به چگونگی نقش علم در صدور عمل دست یافته و تحلیلی نسبتاً جامع از نسبت علم و عمل ارائه کرده است. وی معتقد است اختیار به مثابه علمِ فاعل که در فرایند صدور عمل دخالت دارد از سنخ «علم عملی» است و به ارائه منافع و مضرات فاعل اشتغال دارد. علم به منافع و مضراتِ اشیا غیر از چیستی آنها (حکمت نظری) و غیر از حسن و قبح ذاتی‌شان (حکمت عملی) است؛ این علم ریشه در احساسات و عواطف درونی فاعل دارد؛ احساسات و عواطفی که به دو احساس ملائمت و منافرت قابل ارجاع است. بنابراین علم عملی کاملاً شخصی است و از منظر هر فاعلی می‌تواند متفاوت باشد.
References:
- ابن‌رشد، محمدبن احمد، 1994، تلخیص کتاب النفس، قاهره، مکتبة العربیه.
- ابنسینا، حسینبن عبدالله، 1383، دانشنامه علائی (الهیات)، تصحیح محمد معین، همدان، دانشگاه بوعلی‌سینا.
- ابنسینا، حسینبن عبدالله، 1376، الهیات من کتاب الشفاء، تحقیق حسن حسن‌زاده آملی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
- ابنسینا، حسینبن عبدالله، 1404ق، التعلیقات، بیروت، مکتبة الاعلام الاسلامی.
- ابنسینا، حسینبن عبدالله، 1405ق، الشفاء (الطبیعیات)، قم، کتابخانة آیت‌الله مرعشی نجفی.
- ابنسینا، حسینبن عبدالله، 1980م، عیون‌الحکمه، بیروت، دارالقلم.
- ابوالبرکات البغدادی، هبة‌الله، 1373، المعتبر فی الحکمة، به کوشش فتحعلی اکبری، اصفهان، دانشگاه اصفهان.
- افروغ، عماد، 1400، رابطه نظریه و عمل از حکمای باستان تا رئالیسم انتقادی، قم، پژوهشگاه علوم انسانی.
- پارسانیا، حمید، 1400، جهان‌های اجتماعی، قم، کتاب فردا.
- تفتازانی، مسعود، 1412ق، شرح‌المقاصد، قم، شریف الرضی.
- حکمت‌مهر، محمدمهدی، 1390، «بررسی و نقد دوگانه‌انگاری دکارتی»، ذهن، ش 45، ص 175-199.
- حلی، حسن‌بن یوسف، 1413ق، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، قم، جامعة مدرسین.
- راغب اصفهانی، حسینبن محمد، 1412ق، مفردات الفاظ قرآن، بیروت، دارالشامیه.
- ریتزر، جورج، 1381، نظریه‌های جامعه‌شناسی در دوران معاصر، ترجمة محسن ثلاثی، تهران، علمی و فرهنگی.
- زنوری، عبدالله، 1381، لمعات الهیه، تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانی، تهران، حکمت و فلسفه ایران.
- سبزواری، ملاهادی، 1368، حاشیه بر الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة، قم، مصطفوی.
- شرتونی لبنانی، سعید خوری، 1392، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، قم، اسوه.
- صدرالمتألهین، 1368، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، قم، مصطفوی.
- طباطبائی، سیدمحمدحسین، 1368، حاشیه بر الحکمة المتعالیه فی الأسفار العقلیة، قم، مصطفوی.
- طباطبائی، سیدمحمدحسین، 1387الف، اصول فلسفه رئالیسم، قم، بوستان کتاب.
- طباطبائی، سیدمحمدحسین، 1387ب، مجموعه رسائل، قم، بوستان کتاب.
- طباطبائی، سیدمحمدحسین، 1387ج، آغاز فلسفه، ترجمة محمدعلی گرایی، قم، بوستان کتاب.
- طباطبائی، سیدمحمدحسین، 1390ق، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
- طباطبائی، سیدمحمدحسین، 1416ق، نهایة الحکمة، قم، جامعة مدرسین.
- طباطبائی، سیدمحمدحسین، 1428ق، مجموعه رسائل توحیدی (رسالة فی الاعتباریات)، قم، بوستان کتاب.
- طوسی، نصیرالدین، ۱۳۸۵، اخلاق ناصری، تصحیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری، تهران، خوارزمی.
- طوسی، نصیرالدین، 1404ق، شرح الإشارات، قم، کتابخانة آیت‌الله مرعشی نجفی.
- طوسی، نصیرالدین، 1405ق، مصارع المصارع، تحقیق حسن معزی، قم، کتابخانة آیت‌الله مرعشی نجفی.
- عابدی شاهرودی، علی، 1394، سنجش و اکتشاف، تهران، حکمت و فلسفه ایران.
- عشاقی، حسین، 1382، وعایة الحکمة فی شرح نهایة الحکمة، قم، المرکز العالمی للدراسات الاسلامی.
- فخررازی، محمدبن‌عمر، بی‌تا، المباحث المشرقیه، قم، بیدار.
- فلوطین، 1366، دوره آثار فلوطین، ترجمة سیدجلال‌الدین مجتبوی، تهران، خوارزمی.
- فیاضی، غلامرضا، 1386، نهایة الحکمة، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- قطب‌الدین شیرازی، محمودبن مسعود، 1369، درة التاج، به کوشش و تصحیح محمد مشکوة، بی‌جا، حکمت.
- لاهیجی، عبدالرزاق، 1425ق، شوارق الإلهام فی شرح تجریدالکلام، تحقیق اکبر اسد‌علی‌زاده، قم، مؤسسة امام صادق(ع).
- محمدی‌نجم، سیدحسین، 1394، جنگ شناختی (بعد پنجم جنگ)، تهران، مؤسسة آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاع.
- مطهری، مرتضی، 1364، اصول فلسفه و روش رئالیسم، تهران، صدرا.
- مقدم‌فر، حمیدرضا و ابراهیم محسنی آهویی، 1400، جنگ شناختی (علم پیروزی در نبرد ذهن‌ها)، تهران، تسنیم.
- نائیجی، محمدحسین، 1387، ترجمه و شرح کتاب نفس شفا، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
, Hamid, , Habibollah, , Ahmad.(2025) An Analysis of Free Will as the Knowledge of the Agent and its Relation to "Practical Knowledge" in Allameh Tabatabai's Viewpoint. Ma`rifat Falsafi, 21(2), 59-74 https://doi.org/10.22034/marefatfalsafi.2024.2020919
Hamid ; Habibollah ; Ahmad ."An Analysis of Free Will as the Knowledge of the Agent and its Relation to "Practical Knowledge" in Allameh Tabatabai's Viewpoint". Ma`rifat Falsafi, 21, 2, 2025, 59-74
, H, , H, , A.(2025) 'An Analysis of Free Will as the Knowledge of the Agent and its Relation to "Practical Knowledge" in Allameh Tabatabai's Viewpoint', Ma`rifat Falsafi, 21(2), pp. 59-74
