معرفت فلسفی

فلسفه نقد قدرت حوزه جدیدی است که ملاصدرا در فلسفه اجتماعی فلسفه اسلامی گشوده و درنتیجه حوزه فلسفه سیاسی و اجتماعی را در قلمرو فلسفه اسلامی گسترش داده و باعث توسعه نظام حکمت عملی شده است. این حوزه پژوهشی به واسطه توجه ملاصدرا به بحران‌های زمانه خودش و کالبدشکافی و ریشه یابی آن‌ها در دو رساله(کسر اصنام و سه صل) گشوده شد. نظر به اهمیت این مسئله، در این مقاله با روش کیفی و رویکرد تحلیل مضمون، هفت مضمون فراگیر «مرجعیت مردمی، ادعا و استظهار، واعظیت، اشتهار اجتماعی، تمکن اقتصادی، همراهی با قدرت سیاسی و ریاکاری» به دست آمد. تجزیه و تحلیل مضامین نشان داد که جامعه مدنی با ابزارهای فنی چون هژمونی فرهنگی (تشبه به مقام خلافت، نبوت، امامت و شیخوخیت، ادعای علو و فضیلت، مقام افتا و ارشاد، هژمونی اجتماعی (منزلت داشتن و مرجع بودن در میان مردم، بهره‌گیری از محضر مشایخ صوفیه)، هژمونی سیاسی، هژمونی مذهبی (تقدس عرفا و تقلید از اعمال و رفتار عرفا، ادعای کرامات و طامات)، هژمونی اقتصادی (مال و ثروت و تلاش برای کسب آن) منجر به تفسیر تخدیری از دین شده با پیامدهایی (تشدید جاهلیت مقدس، ظاهرگرایی، فروکاستی دین به فقه)، مصائبی را در طول تاریخ بر جامعه دینی تحمیل نموده است.