معرفت فلسفی

نظریه فاعلیت بالتّجلّی خداوند ابتکار ملاصدرا در رابطه با فاعلیت الهی است که با سیر فلسفی و شهودیِ ایشان و ارائه تفسیری جدید از علّیّت، آغاز گردید و با الهام از اندیشه‎های عرفانی در مباحث «تجلّی»، شکل کامل‌تری یافت. این نظریه حقیقت فاعلیّت واجب‌الوجود را به شکل «تجلّی» می‌داند یعنی ذات الهی، با علم اجمالی(بسیط) به خود، «کشف تفصیلی» از اشیاء دارد و تمامی اشیاء، تجلّی آن علم واجب‌تعالی هستند. با توجه به ضرورت کشف دیدگاه شریعت درباره مساله مهم فاعلیت الهی، پژوهش حاضر با عرضه نظریه فاعلیت بالتجلی بر متون دینی، به دنبال ارزیابی آن از منظر آموزه‌های دینی است. این مقاله بین رشته‌ای، با تحلیل فلسفی نظریه ملاصدرا و با استنباط و استظهار از آیات و روایات و تجمیع قرائن، به تجزیه و تحلیل عقلی آنها می‌پردازد و میزان هماهنگی این نظریه با آنها را مورد بررسی قرار می‌دهد. تحقیق حاضر نشان می‌دهد این نظریه به صورت اطمینان‌آوری با آموزه‌های دینی هماهنگ است و از میان سایر نظریات پیرامون فاعلیت الهی، بیشترین قرابت را با متون دینی دارد.