بررسي انتقادي ديدگاه پايا درباره علوم انساني ديني با تأکيد بر انديشه علامه مصباح يزدي*

 سال بيستم، شماره سوم، پياپي 79، بهار 1402، ص 147ـ166

نوع مقاله: پژوهشي

* عباس گرائي/ دكتراي حکمت متعاليه مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره)     geraei2144@qabas.net
محمدعلي محيطي اردکان/ استاديار گروه فلسفه مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره)    hekmatquestion@chmail.ir
علي مصباح/ دانشيار گروه فلسفه مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره)    a-mesbah@qabas.net
دريافت: 25/10/1401       پذيرش: 07/02/1402

چکيده
ايده علوم انساني اسلامي در ميان انديشمندان اسلامي موافقان و مخالفاني دارد که هرکدام به طيف‌هاي گوناگوني تقسيم‌پذير است. ديدگاه دکتر علي پايا در مخالفت با علم ديني و البته موافقت با تکنولوژي ديني و در نتيجه، گونه‌اي انکار علوم انساني ديني شايسته تأمل است. پژوهش حاضر با روش توصيفي تحليلي و با رويکرد انتقادي، اين ديدگاه را متکي بر انديشه علامه مصباح يزدي که از موافقان علوم انساني اسلامي به شمار مي‌آيد بررسي کرده و به اين نتيجه دست يافته است که ادعاي پايا در اين حوزه با مباني معناشناختي، معرفت‌شناختي و روش‌شناختي صحيح ناسازگار است. به نظر مي‌رسد علوم انساني ديني نه‌تنها ممکن، بلکه محقق است. اين دسته از علوم، کنش‌هاي فردي و اجتماعي انساني را به منظور توصيف، تبيين، تفسير، پيش‌بيني و جهت‌بخشي آنها مورد مطالعه قرار مي‌دهند و در مرحله مسئله‌سازي، براي گزينش مسئله تحقيق، طرح مسائل تازه، يا طرح استدلال‌هاي نو، متأثر از آموزه‌هاي اسلام‌اند و در پاسخ به مسئله، متناسب با مسئله از آموزه‌هاي اسلام في‌الجمله به‌عنوان اصول موضوعه يا پاسخ مسئله استفاده مي‌کنند و آموزه‌هاي اسلام را در ارزيابي دستاوردهاي خود، معتبر مي‌دانند.

کليدواژه‌ها: علوم انساني اسلامي، دکتر علي پايا، تکنولوژي ديني، معرفت‌شناسي، روش‌شناسي، علامه مصباح يزدي.

* اين مقاله در همايش بين‌المللي «علوم انساني اسلامي در انديشه علامه محمدتقي مصباح‌ يزدي» پذيرش شده است.