تحليلي بر چگونگي اتحاد و انقطاع نفس از بدن از منظر ابن‌سينا

سال نوزدهم، شماره سوم، پياپي 75، بهار 1401، ص 7ـ26

نوع مقاله: پژوهشي
* هادي واسعي / استاديار گروه فلسفه دانشگاه آزاد اسلامي واحد قم    Hadivasei4@gmail.com
محمد فولادي‌وندا / دانشيار گروه جامعه‌شناسي مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني (ره)    fooladi@iki.ac.ir
مستانه زماني / دانشجوي دكتري فلسفه دانشگاه آزاد اسلامي واحد قم    mastanehzamani@gmail.com
دريافت: 07/04/1400                  پذيرش: 03/12/1400

چکيده
نگرش دوساحتي بودن انسان و اعتقاد به تجميع نفس مجرد و بدن مادي به‌ عنوان دو سنخ متمايز در موجودي به نام انسان از مباحث چالش‌انگيز تاريخ فلسفه است. در اين ميان، مي‌توان به سهم چشمگير ابن‌سينا در تبيين ماهيت نفس، چگونگي ارتباط نفس با بدن و به موازات آن انقطاع نفس از بدن اشاره کرد. اين مقاله با رويکرد تحليلي و بررسي اسنادي با هدف تبيين چگونگي اتحاد و انقطاع نفس از منظر ابن‌سينا تدوين يافته است. يافته‌هاي پژوهش حاکي از اين است که در انديشه ابن‌سينا نفس، بدون سابقه مادي و مجرد آفريده شده‌ و از تنزلات عقل در عالم ماده و همراه بدن خلق گرديده، سپس از بدن جدا شده، در قوس صعود، ديگر بار مجرد مي‌شود. پس چيزي در «قوس صعود مجرد نمي‌گردد مگر اينکه از ابتدا نيز مجرد باشد. وي علت انقطاع نفس را بدن و اختلالات ناشي از روح بخاري مي‌داند؛ زيرا براساس نظام‌واره فلسفي ابن‌سينا با تحليل بدن و از بين رفتن وساطت روح بخاري، نفس منقطع مي‌شود. همچنين وي درباره مرگ ارادي و اخترامي نتوانسته تبيين دقيقي ارائه دهد و علت انقطاع نفس را تنها در مرگ طبيعي به طور واضح و سازگار با مشاهدات بشري شرح مي‌دهد.

کليدواژه‌ها: نفس، بدن، اتحاد نفس و بدن، انقطاع نفس.