رهيافت تطبيقي به ماده‌انگاري نفس در كلام اسلامي و فيزيكاليسم در فلسفه ذهن

سال پانزدهم، شماره دوم، پياپي 58، زمستان 1396

مصطفي عزيزي علويجه / استاديار گروه فلسفه جامعة‌المصطفی العالمیه                                M.azizi56@ yahoo.com

دريافت: 30/5/95                  پذيرش: 2/3/96

چکیده

در میان متکلمان اسلامی از گرایش‌های گوناگون اشعری، معتزلی و اهل حدیث گرفته تا برخی متکلمان امامیه، دیدگاهی مطرح است که نفس انسانی را جسمانی و مادی تفسیر می‌کند. در میان این گرایش‌های کلامی برخی نفس را جسم لطیف، برخی جزء اصلی بدن و برخی عرض مي‌انگارند، و گروهی اصل وجود نفس را انکار کرده، آن را همین بدن و هیکل محسوس مي‌دانند. در عرصه فلسفه ذهن نیز گرایش‌هاي فیزیکالیستی گوناگونی مطرح است که نفس یا ذهن انسان را به مغز یا کارکرد یا رفتار تحویل برده‌اند. از اين ديدگاه‌ها به «این همانی ذهن و مغز»، «کارکردگرایی» و «رفتار گرایی»، ياد می‌شود. در این مقاله پس از تبیین دیدگاه‌های ماده‌انگاری نفس در کلام اسلامی و مقایسه اجمالی آن با نظریات فیزیکالیستی در فلسفه ذهن، مبانی و زیرساخت این دیدگاه‌ها کاویده شده و پیامدها و لوازم مشترک میان آنها مانند هویت شخصی، حقیقت مرگ، حیات برزخی، آثار شگفت‌انگیز نفس، کرامت انسان، استخراج شده است.

کلیدواژه‌ها: نفس، ذهن، بدن، ماده‌انگاری، فیزیکالیسم.