معرفت فلسفی

سال پانزدهم، شماره دوم، پیاپی 58، زمستان 1396

محمدتقی یوسفی / استادیار دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام                                                         Yosofi@bou.ac.ir

میثم شادپور / دانشجوی دکتری فلسفه اسلامی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام                     shadpoor6348@gmail.com

دریافت: 3/9/95                  پذیرش: 14/6/96

چکیده

هیوم با رویکرد تجربه‏گرایانه‏اش‏ تأثیر بسزایی بر فلسفه مدرن گذاشت. وی در نخستین و مهم ترین کتاب فلسفی خود، رساله‏ای درباره طبیعت آدمی، به تبیین جوهریت و این همانی ذهن و احوال ذهنی پرداخت. در این مقاله با استفاده از روش تحلیلی-انتقادی، دیدگاه هیوم نقد و بررسی می شود. هیوم در موضع سلبی خود، با استناد به برخی مبانی مبهم یا مخدوش، جوهریت و این همانی و بساطت کامل ذهن را بدون انطباع و در نتیجه، بدون ایده و بی‏معنا دانست؛ اما در موضع ایجابی خود، از جوهریت و این همانی ناقص احوال ذهنی دفاع کرد؛ ولی در نهایت به سبب تناقضات موجود در موضع ایجابی، به رجحان شکاکیت حکم داد. شکاکیت در فلسفه هیوم، به معنای فقدان شرح متافیزیکال رضایت بخش نسبت به اعتقادات طبیعی(نه فقدان خودِ اعتقادات طبیعی) است. مشکل اساسی تبیین هیوم، غفلت از علم حضوری و کارکرد عقل در تنبّه به آن است. به نظر می‏رسد با استناد به علم حضوری می‏توان تبیین قانع‏کننده‏تری از جوهریت نفس و تمایزش با پدیده ها و حالت های نفسانی ارائه داد؛ براین اساس جوهری به نام نفس وجود دارد که حالات نفسانی قائم به آن هستند.

کلیدواژه ها: ذهن، احوال ذهنی، جوهر، این همانی شخصی، هیوم.