معرفت فلسفی، سال پانزدهم، شماره دوم، پیاپی 58، زمستان 1396، صفحات 51-67

    تبیین و بررسی یقین معرفتی در راه استقراییِ شهید سیدمحمدباقر صدر

    نوع مقاله: 
    پژوهشی
    نویسندگان:
    محمد محمدرضایی / استاد گروه فلسفه دین و فلسفه اسلامی دانشگاه تهران (پردیس فارابی) / mmrezai@ut.ac.ir
    ✍️ سیده حوراء موسوی / کارشناس ارشد فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تهران (پردیس فارابی) / h.mousavi1993@gmail.com
    چکیده: 
    معرفت شناسی صدری راه حل عقل گرایان را در بازگشت استقرا به تجربه و قیاس، و همچنین راه حل تجربه گرایان را نقد کرده است و مبنای استقرایی خود را بر اساس مکتب ذاتی معرفی می کند که بر پایه‌ی آن از راه توالد ذاتی، معرفت بشری پس از تصدیق های احتمالی به یقین موضوعی و نه منطقی، در راه استقرا خواهد رسید. دلیل استقرایی شهید صدر بر اساس گذر از دو مرحله تفسیر می شود: مرحله‌ی رسیدن به درجات احتمالی و تقویت آن براساس علم اجمالی تا بالاترین درجه احتمال که مرحله ای استنباطی است و مرحله رسیدن به یقین که از راه توالد ذاتی با شرایط منطق ذاتی به دست می آید. در مرحله دوم درجه‌ی تصدیق احتمالِ قوی به یقین می رسد. این تبدیل بر اساس اصلی بدیهی صورت می گیرد و ملاک صدق بداهت این اصل و تمایز آن با بداهت وهمی، هماهنگی با دیگر یقین های موضوعی از جمله اصل علم اجمالی و اصل امتناع ترجیح بلامرجح مطرح شده است. در بخش ارزیابی معرفت شناسانه‌ی دیدگاه شهید صدر و با پرهیز از کلی گویی و روانی خواندن مکتب صدری، با توجه به اشکالاتی که به مبناگروی معتدل شهید صدر در مکتب ذاتی وارد است و به ویژه با نظر به ملاک صدقی که آن را به انسجام گروی سوق داده، به نظر رسید معرفت شناسی صدری به رغم موفقیتی که در تبیین مرتبه تصدیقی احتمالی و همچنین دخیل دانستن فاعل شناسا در تصدیق داشته، در واقع نمایی یقین موضوعی موفق نیست و اشکالاتی اساسی به آن وارد است.
    Article data in English (انگلیسی)
    Title: 
    Explanation and Investigation of Epistemic Certainty in the Inductive Method of Sayyid Muhammad Baqer Sadr
    Abstract: 
    Sadr’s epistemology has criticized the solution presented by rationalists in returning of induction to experience and analogy as well as the solution presented by empiricists. It introduces its own inductive foundation on the basis of essential school according to which human’s knowledge would achieve, by essential reproduction and through induction, thematic certainty – and not logical one – after probable affirmations. Martyr Sadr’s inductive reasoning is interpreted on the basis of passing through two stages: the stage of achieving probable degrees and reinforcing it on the basis of synoptic knowledge up to the highest point of probability which is an inferential stage, and the stage of certainty achieved through essential reproduction and with the conditions of essential logic. In the second stage, the degree of affirmation reaches the level of certainty. This is done according to the axiomatic principle and the criterion for the truth of axiomatic nature of that principle and its distinction from imaginary axiomaticity, and consistency with other thematic certainties including the principle of collective knowledge and the refusal of preference without priority are dealt with. In the section on epistemological evaluation in Martyr Sadr’s view and by avoiding general sayings of Sadr’s school, considering the objection to Martyr Sadr’s moderate foundationalism in essential school and especially in view of the criterion for truth that has led it to coherence, it seems that Sadr’s epistemology, in spite of its success in explaining the probable affirmative order as well as the role of actor in affirmation, is not successful in realism of thematic certainty and suffers some basic drawbacks.
    متن کامل مقاله: 

    سال پانزدهم، شماره دوم، پیاپی 58، زمستان 1396

    محمد محمدرضایی / استاد گروه فلسفه دین و فلسفه اسلامی دانشگاه تهران (پردیس فارابی)         mmrezai391@yahoo.com

    سیده حورا موسوی / کارشناس ارشد فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تهران (پردیس فارابی)

    دریافت: 23/6/ 95                  پذیرش: 2/2/96

    چکیده

    معرفت شناسی صدری راه حل عقل گرایان را در بازگشت استقرا به تجربه و قیاس، و همچنین راه حل تجربه گرایان را نقد کرده است و مبنای استقرایی خود را بر اساس مکتب ذاتی معرفی می کند که بر پایة آن از راه توالد ذاتی، معرفت بشری پس از تصدیق های احتمالی به یقین موضوعی و نه منطقی، در راه استقرا خواهد رسید. دلیل استقرایی شهید صدر بر اساس گذر از دو مرحله تفسیر می شود: مرحلة رسیدن به درجات احتمالی و تقویت آن براساس علم اجمالی تا بالاترین درجه احتمال که مرحله ای استنباطی است و مرحله رسیدن به یقین که از راه توالد ذاتی با شرایط منطق ذاتی به دست می آید. در مرحله دوم درجة تصدیق احتمالِ قوی به یقین می رسد. این تبدیل بر اساس اصلی بدیهی صورت می گیرد و ملاک صدق بداهت این اصل و تمایز آن با بداهت وهمی، هماهنگی با دیگر یقین های موضوعی از جمله اصل علم اجمالی و اصل امتناع ترجیح بلامرجح مطرح شده است. در بخش ارزیابی معرفت شناسانة دیدگاه شهید صدر و با پرهیز از کلی گویی و روانی خواندن مکتب صدری، با توجه به اشکالاتی که به مبناگروی معتدل شهید صدر در مکتب ذاتی وارد است و به ویژه با نظر به ملاک صدقی که آن را به انسجام گروی سوق داده، به نظر رسید معرفت شناسی صدری به رغم موفقیتی که در تبیین مرتبه تصدیقی احتمالی و همچنین دخیل دانستن فاعل شناسا در تصدیق داشته، در واقع نمایی یقین موضوعی موفق نیست و اشکالاتی اساسی به آن وارد است.

    کلیدواژه ها: یقین موضوعی، استقرا، توالد ذاتی، مبناگرایی معتدل.

     

     

    شیوه ارجاع به این مقاله: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    محمدرضایی، محمد، موسوی، سیده حوراء.(1396) تبیین و بررسی یقین معرفتی در راه استقراییِ شهید سیدمحمدباقر صدر. فصلنامه معرفت فلسفی، 15(2)، 51-67

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    محمد محمدرضایی؛ سیده حوراء موسوی."تبیین و بررسی یقین معرفتی در راه استقراییِ شهید سیدمحمدباقر صدر". فصلنامه معرفت فلسفی، 15، 2، 1396، 51-67

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    محمدرضایی، محمد، موسوی، سیده حوراء.(1396) 'تبیین و بررسی یقین معرفتی در راه استقراییِ شهید سیدمحمدباقر صدر'، فصلنامه معرفت فلسفی، 15(2), pp. 51-67

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    محمدرضایی، محمد، موسوی، سیده حوراء. تبیین و بررسی یقین معرفتی در راه استقراییِ شهید سیدمحمدباقر صدر. معرفت فلسفی، 15, 1396؛ 15(2): 51-67