امکان طرح عالم خیال بنابر تلقّى ملّاصدرا در پدیدارشناسى هرمنوتیک هنر
عالم خیال از زمان فارابى تا ملّاصدرا، تطورات گوناگونى را در فلسفه اسلامى پشت سر گذاشته است. با تمرکز بر فلسفه ملّاصدرا و پرهیز از دیدگاه هاى عرفانى و با استمداد از روش پدیدارشناسى، مى توان بى آنکه گرفتار صحت و سقم براهین متعارف فلسفى در این باب شد، در باب رتبه اى از عالم خیال، که بین الاذهانى و در عین حال مقید باشد، تبیینى ارائه داد که عالم ـ خیال ـ مضمون نام مى گیرد. عالم ـ خیال ـ مضمون، شأن خیالى نسبت وجودى انسان با وجود و مقوم رفتارهاى خیال ـ مضمون او در عرصه هاى گوناگون از جمله هنر است. بهره گیرى از عالم ـ خیال ـ مضمون، مى تواند راه گشاى فهم بهتر هنر در فلسفه هایدگر باشد و نارسایى آن فلسفه را در فهم هیئت هاى هنرى متکثر جبران کند.
Article data in English (انگلیسی)
سال نهم، شماره چهارم، تابستان 1391، 101ـ126
مهدى ناظمى قره باغ*
محمدجواد صافیان**
چکیده
عالم خیال از زمان فارابى تا ملّاصدرا، تطورات گوناگونى را در فلسفه اسلامى پشت سر گذاشته است. با تمرکز بر فلسفه ملّاصدرا و پرهیز از دیدگاه هاى عرفانى و با استمداد از روش پدیدارشناسى، مى توان بى آنکه گرفتار صحت و سقم براهین متعارف فلسفى در این باب شد، در باب رتبه اى از عالم خیال، که بین الاذهانى و در عین حال مقید باشد، تبیینى ارائه داد که عالم ـ خیال ـ مضمون نام مى گیرد. عالم ـ خیال ـ مضمون، شأن خیالى نسبت وجودى انسان با وجود و مقوم رفتارهاى خیال ـ مضمون او در عرصه هاى گوناگون از جمله هنر است. بهره گیرى از عالم ـ خیال ـ مضمون، مى تواند راه گشاى فهم بهتر هنر در فلسفه هایدگر باشد و نارسایى آن فلسفه را در فهم هیئت هاى هنرى متکثر جبران کند.
کلیدواژه ها: عالم خیال، عالم ـ خیال ـ مضمون، پدیدارشناسى هنر، ملّاصدرا، هایدگر.
---------------------
* دانشجوى دکترى فلسفه دانشگاه اصفهان. s.m.nazemi.g@gmail.com
** استادیار گروه فلسفه دانشگاه اصفهان. javadsafian777@gmail.com
دریافت: 25/10/90 پذیرش: 26/4/91.
- ـ آوينى، سيدمرتضى، انفطار صورت، تهران، ساقى، 1387.
- ـ ابراهيمى دينانى، غلامحسين، «عالم خيال در نظر مولوى و ابنعربى»، خردنامه صدرا، ش 14، زمستان 1377، ص 6ـ11.
- ـ ـــــ ، «فرق بين عالم خيال متصل و منفصل»، فرهنگ و هنر، ش 70، زمستان 1385، ص 28ـ31.
- ـ ابنسينا، التعليقات، نرمافزار كتابخانه حكمت اسلامى.
- ـ ـــــ ، النجاة من الغرق فى بحر الضلالات، نرمافزار كتابخانه حكمت اسلامى.
- ـ اقبالى، پرويز، «عالم خيال، عالم هنر»، كتاب ماه هنر، ش 99و100، آذر و دى 1385، ص 20ـ23.
- ـ پازوكى، شهرام، «گفتوگوى فراتاريخى و فراگفتوگو در انديشه توشيهيكو ايزوتسو»، فلسفه، دوره 6 و 7، دى ماه 1381، ص 137ـ146.
- ـ چيتيك، ويليام، «چهره فلسفى ابنعربى»، ترجمه مهدى مطهرى، نامه مفيد، ش 39، آذر و دى 1382، ص 149ـ165.
- ـ حسنزاده آملى، حسن، ممد الهمم در شرح فصوصالحكم ابنعربى، چ دوم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، 1384.
- ـ داماد، مير محمدباقر، جذوات و مواقيت، نرمافزار كتابخانه حكمت اسلامى.
- ـ داورى اردكانى، رضا، «نظرى بر عالم خيال»، خردنامه صدرا، ش 28، تابستان 1381، ص 19ـ21.
- ـ رجبى، محمدعلى، «هنر آمدنى است، بررسى نسبت نظر و عمل در هنر»، سوره انديشه، ش 54و55، آذر و دى 1390، ص 278ـ281.
- ـ سهروردى، شهابالدين، مجموعه مصنفات، ج 2، تصحيح و مقدمه هانرى كربن، چ دوم، تهران، پژوهشگاه علوم انسانى و مطالعات فرهنگى، 1373.
- ـ فارابى، ابونصر، آراء اهل مدينة الفاضلة و مضاداتها، نرمافزار كتابخانه حكمت اسلامى.
- ـ كربن، هانرى، ارض ملكوت و كالبد انسان در روز رستاخيز، از ايران مزدايى تا ايران شيعى، ترجمه ضياءالدين دهشيرى، تهران، مركز ايرانى مطالعه فرهنگها، 1358.
- ـ ـــــ ، «سيدحيدر آملى (سده هشتم): متأله شيعى عالم تصوف»، ترجمه ع. روحبخشان، معارف، دوره نوزدهم، ش 3، آذر و اسفند 1381، صص 61ـ87.
- ـ ـــــ ، فلسفه ايرانى و فلسفه تطبيقى، ترجمه جواد طباطبايى، تهران، طوس، 1369.
- ـ ملّاصدرا، الحكمة المتعالية فى الاسفار العقلية الاربعة، چ دوم، قم، مكتبة المصطفوى، 1383، ج 3.
- ـ ـــــ ، الحكمة المتعالية فى الاسفار العقلية الاربعة، قم، مكتبة المصطفوى، 1378، ج 8.
- ـ ـــــ ، الشواهد الربوبية، ترجمه جواد مصلح، چ چهارم، تهران، سروش، 1385.
- ـ ـــــ ، العرشية، نرمافزار كتابخانه حكمت اسلامى.
- ـ ـــــ ، المظاهر الالهية فى اسرار العلوم الكمالية، تهران، بنياد حكمت اسلامى صدرا، 1378.
- ـ ـــــ ، مفاتيح الغيب، نرمافزار كتابخانه حكمت اسلامى.
- ـ نصر، سيدحسين، «نگاهى ديگر به هانرى كربن»، ايران نامه، ش 36، پاييز 1370، ص 668ـ681.
- ـ ـــــ ، «عالم خيال و مفهوم فضا در مينياتور ايرانى»، هنرهاى تجسمى، ش 26، پاييز 1373، ص 30-39.
- ـ هايدگر، مارتين، سرآغاز كار هنرى، ترجمه پرويز ضياءشهابى، چ سوم، تهران، هرمس، 1385.
- ـ ـــــ ، هستى و زمان، ترجمه سياوش جمادى، چ دوم، تهران، ققنوس، 1387.
- - Cheetham, Thomas, GreenMan Earth Angel, State University of New York Press, New York, 2005.
- - _____ , The World Turned Inside out Henry Corbin and Islamic Mysticism, Canada, Woodstock, 2003.
- - Chittick, W.C, The Sufi Path of Knowledge: Ibn 'Arabi's Metaphysicsof Imagination, Albany, NY, 1989.
- - Corbin, Henry, History of Islamic Philosophy, tr. Sherrard Liadain, London & New York, Kegan Paul International, 1993.
- - _____ , The Man of Light in Iranian Sufism, tr. Pearson Nancy, New York, Omega Publications, 1994.
