كاركردهاى عقل و نقش هاى آن در معرفت دينى

 سال نهم، شماره چهارم، تابستان 1391، 71ـ100

رضا برنجكار*

چكيده

نقش عقل در معرفت دينى از شاخه هاى بحث كهن «عقل و وحى» است كه همواره كانون توجه متفكران دينى بوده است. تاريخ علم كلام را براساس بحث نقش عقل در معرفت دينى مى توان تفسير و تحليل كرد و تفاوت اصلى مكاتب كلامى، به ديدگاه اين مكاتب درباره بحث يادشده بازمى گردد. ادعاى نوشتار حاضر اين است كه عقل دست كم پنج كاركرد مهم نظرى، عملى، ابزارى، استنباطى و دفاعى دارد و نقش هاى عقل در معرفت دينى را دست كم مى توان به هشت كاركرد ميزان، مفتاح، استنباط، دفاع، ابزار، تكميل، تعامل استقلالى و تعامل غيراستقلالى تحليل كرد. از اين رو كاركردها و نقش هاى عقل فراتر از آن چيزى است كه تاكنون مطرح شده است.

كليدواژه ها: عقل نظرى، عقل عملى، عقل ابزارى، عقل استنباطى، عقل دفاعى، معرفت دينى، وحى، ميزان، مفتاح، استنباط، دفاع، ابزار، تكميل، تعامل استقلالى، تعامل غيراستقلالى.

-------------------------
* دانشيار دانشگاه تهران پرديس قم.     berenjkar@ut.ac.ir
دريافت: 23/11/90               پذيرش: 29/4/91.