کارکردهاى عقل و نقش هاى آن در معرفت دینى
نوع مقاله:
پژوهشی
نویسندگان:
چکیده:
نقش عقل در معرفت دینى از شاخه هاى بحث کهن «عقل و وحى» است که همواره کانون توجه متفکران دینى بوده است. تاریخ علم کلام را براساس بحث نقش عقل در معرفت دینى مى توان تفسیر و تحلیل کرد و تفاوت اصلى مکاتب کلامى، به دیدگاه این مکاتب درباره بحث یادشده بازمى گردد. ادعاى نوشتار حاضر این است که عقل دست کم پنج کارکرد مهم نظرى، عملى، ابزارى، استنباطى و دفاعى دارد و نقش هاى عقل در معرفت دینى را دست کم مى توان به هشت کارکرد میزان، مفتاح، استنباط، دفاع، ابزار، تکمیل، تعامل استقلالى و تعامل غیراستقلالى تحلیل کرد. از این رو کارکردها و نقش هاى عقل فراتر از آن چیزى است که تاکنون مطرح شده است.
Article data in English (انگلیسی)
Title:
The Functions of Reason and its Roles in Religious Knowledge
Abstract:
The role of reason in religious knowledge is one of the branches of the old discourse of reason and revelation having always been the focal point of religious thinkers. The history of theology can be analyzed and interpreted in the light of the role of reason in religious knowledge. Hence, the main difference between theological schools refers to the perspective of these schools on the above mentioned issue. The present article suggests that reason has at least five significant functions, i.e., theoretical, practical, instrumental, deductive, and defensive ones. The role of reason in religious knowledge can also be devided at least into eight functions i.e. standard, key, deduction, defense, instrument, complementation, independent interaction, and dependent interaction. Thus the functions and roles of reason are very much beyond what has been mentioned up to now.
References:
متن کامل مقاله:
سال نهم، شماره چهارم، تابستان 1391، 71ـ100
رضا برنجکار*
چکیده
نقش عقل در معرفت دینى از شاخه هاى بحث کهن «عقل و وحى» است که همواره کانون توجه متفکران دینى بوده است. تاریخ علم کلام را براساس بحث نقش عقل در معرفت دینى مى توان تفسیر و تحلیل کرد و تفاوت اصلى مکاتب کلامى، به دیدگاه این مکاتب درباره بحث یادشده بازمى گردد. ادعاى نوشتار حاضر این است که عقل دست کم پنج کارکرد مهم نظرى، عملى، ابزارى، استنباطى و دفاعى دارد و نقش هاى عقل در معرفت دینى را دست کم مى توان به هشت کارکرد میزان، مفتاح، استنباط، دفاع، ابزار، تکمیل، تعامل استقلالى و تعامل غیراستقلالى تحلیل کرد. از این رو کارکردها و نقش هاى عقل فراتر از آن چیزى است که تاکنون مطرح شده است.
کلیدواژه ها: عقل نظرى، عقل عملى، عقل ابزارى، عقل استنباطى، عقل دفاعى، معرفت دینى، وحى، میزان، مفتاح، استنباط، دفاع، ابزار، تکمیل، تعامل استقلالى، تعامل غیراستقلالى.
-------------------------
* دانشیار دانشگاه تهران پردیس قم. berenjkar@ut.ac.ir
دریافت: 23/11/90 پذیرش: 29/4/91.
References:
- ـ نهجالبلاغه، هجرت، قم، 1414ق.
- ـ آبى، منصوربن حسين، نثرالدر، تحقيق محمدعلى قرنه، مصر، مركز تحقيق التراث، 1981م.
- ـ ابنسينا، الاشارات و التنبيهات، قم، نشر البلاغة، 1375.
- ـ ـــــ ، الشفاء (الطبيعيات)، قم، مكتبة آيهاللّه مرعشى نجفى، 1404ق.
- ـ ـــــ ، النجاة من الغرق فى بحر الضلالات، تحقيق محمدتقى دانشپژوه، چ دوم، تهران، دانشگاه تهران، 1379.
- ـ ـــــ ، رساله نفس، ترجمه موسى عميد، چ دوم، همدان، دانشگاه بوعلى سينا، 1383.
- ـ ـــــ ، عيون الحكمة، تحقيق عبدالرحمن بدوى، چ دوم، بيروت، دارالقلم، 1980م.
- ـ اشعرى، ابوالحسن، اللمع فى الرد على اهل الزيغ و البدع، قاهره، المكتبة الأزهرية للتراث، بىتا.
- ـ ايلخانى، محمد، تاريخ فلسفه در قرون وسطى و رنسانس، چ دوم، تهران، سمت، 1382.
- ـ بنىهاشمى، سيدمحمد، پرتو خرد، تهران، نبأ، 1388.
- ـ تميمى آمدى، عبدالواحدبن محمد، غررالحكم و دررالكلم، قم، دفتر تبليغات اسلامى، 1366.
- ـ جرجانى، سيدشريف، شرح المواقف، مصر، مطبعة السعادة، 1907ـ1325م.
- ـ جوادى آملى، عبداللّه، منزلت عقل در هندسه معرفت دينى، قم، اسراء، 1389.
- ـ حرّانى، ابنشعبه، تحف العقول، ترجمه علىاكبر غفارى، چ دوم، قم، جامعه مدرسين، 1404ق.
- ـ حرّ عاملى، محمدبن حسن، وسائل الشيعة، قم، مؤسسة آلالبيت عليهمالسلام، 1409ق.
- ـ حلى، حسنبن يوسف، مناهج اليقين فى اصول الدين، تهران، دارالاسوه، 1415ق.
- ـ ـــــ ، كشفالمراد فى شرح تجريدالاعتقاد، تحقيق حسن حسنزاده آملى، چ چهارم، قم، مؤسسة النشر الاسلامى، 1413ق.
- ـ ديلمى، حسنبن محمد، ارشاد القلوب الى الصواب، قم، شريف رضى، 1412ق.
- ـ رازى، فخرالدين، المحصل، عمان، دار الرازى، 1411ق.
- ـ رازى، قطبالدين، حاشية الاشارات و التنبيهات، تهران، دفتر نشر كتاب، 1403ق.
- ـ ربانى گلپايگانى، على، «برهان محرك اول در فلسفه ارسطو»، كلام، ش 4، زمستان 1372، ص 49ـ62.
- ـ شافعى، محمدبن طلحة، مطالب السؤول فى مناقب آل الرسول، بىجا، بىنا، بىتا.
- ـ شهرستانى، محمدبن احمد، الملل و النحل، چ سوم، قم، شريف رضى، 1364.
- ـ صدوق، محمدبن على، التوحيد، قم، جامعه مدرسين، 1398ق.
- ـ ـــــ ، علل الشرائع، قم، كتابفروشى داورى، 1385.
- ـ ـــــ ، من لا يحضره الفقيه، ترجمه علىاكبر غفارى، چ دوم، قم، جامعه مدرسين، 1413ق.
- ـ فارابى، ابونصر، فصول منتزعة، چ دوم، تهران، مكتبة الزهراء، 1405ق.
- ـ كاپلستون، فردريك، تاريخ فلسفه، ترجمه جلالالدين مجتبوى، تهران، علمى و فرهنگى، 1388.
- ـ ـــــ ، فيلسوفان انگليسى از هابز تا هيوم، ترجمه امير جلالالدين اعلم، تهران، سروش، 1362.
- ـ كراجكى، محمدبن على، معدن الجواهر و رياضة الخواطر، چ دوم، تهران، المكتبة المرتضوية، 1394ق.
- ـ كلينى، محمدبن يعقوب، الكافى، ترجمه علىاكبر غفارى، چ چهارم، تهران، دارالكتب الإسلامية، 1407ق.
- ـ گروهى از نويسندگان، سرچشمه حكمت، تهران، نبأ، 1388.
- ـ مجلسى، محمدباقر، بحارالانوار، چ دوم، بيروت، دار احياء التراثالعربى، 1403ق.
- ـ محمدى رىشهرى، محمد، دانشنامه عقايد اسلامى، قم، دارالحديث، 1385.
- ـ مطهّرى، مرتضى، عدل الهى، قم، جامعه مدرسين، 1361.
- ـ مفيد، محمدبن محمد نعمان، اوائل المقالات، قم، المؤتمر العالمى للشيخ المفيد، 1413ق.
- ـ مقداد، فاضل، اللوامع الإلهية فى المباحث الكلامية، چ دوم، قم، دفتر تبليغات اسلامى، 1422ق.
- ـ ملّاصدرا، الحكمة المتعالية فى الاسفار العقلية الاربعة، چ سوم، بيروت، دار احياء التراث، 1981م.
- ـ ـــــ ، شرح اصول الكافى، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقيقات فرهنگى، 1366.
- ـ ملكى، محمدباقر، توحيد الإمامية، تهران، وازارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، 1415ق.
- ـ نراقى، محمدمهدى، جامع السعادات، نجف، دارالنعمان للطباعة والنشر، بىتا.
شیوه ارجاع به این مقاله:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
برنجکار، رضا.(1391) کارکردهاى عقل و نقش هاى آن در معرفت دینى. فصلنامه معرفت فلسفی، 9(4)، 71-100
رضا برنجکار."کارکردهاى عقل و نقش هاى آن در معرفت دینى". فصلنامه معرفت فلسفی، 9، 4، 1391، 71-100
برنجکار، رضا.(1391) 'کارکردهاى عقل و نقش هاى آن در معرفت دینى'، فصلنامه معرفت فلسفی، 9(4), pp. 71-100
