معرفت فلسفی، سال بیست و یکم، شماره سوم، پیاپی 83، بهار 1403، صفحات 7-21

    تحلیل برهان صدیقین از منظر علامه طباطبایی و مقایسه آن با تقریر سینوی از برهان صدیقین

    نویسندگان:
    حامد کمیجانی / دانشجوی دکتری فلسفه و کلام دانشگاه باقرالعلوم / hamedkomigani1369@gmail.com
    doi 10.22034/marefatfalsafi.2024.2019011
    چکیده: 

    در برهان صدیقین، فیلسوف با مطالعۀ مطلق واقعیت، درصدد اثبات واجب‌الوجود است. علامه ‌طباطبائی با توجه به ضرورت ازلی واقعیت‌ عینی و در بستر جریانِ برهان‌ «إن ملازمات»، به وجوب‌ ذاتی آن منتقل گشته است. ابن ‎سینا بر اساس ضرورت‌ ذاتی واقعیت‌ عینی و خارج نبودن آن از دو وضعیت «وجوب» و «امکان»، وجود‌ واجب را تثبیت ‌نموده است. علامه چون برخلاف ابن ‌سینا قایل به ضرورت‌ ازلی واقعیت ‌عینی و وجوب‌ ذاتی آن است، تحقق واجب‌الوجود را بدیهی دانسته که می‌توان بر این‌ اساس وجود‌ واجب را به‌مثابه اولین مسئلۀ فلسفی مطرح نمود. همچنین با توجه به تقریر علامه، واقعیت ‌عینی حقیقتی‌ یگانه بوده و ماسوای آن حقایقی ربطی‌ است‌ که در طول آن حقیقت واحد و به نحو غیر منحاز از آن، واقعیت‌دار گشته ‌است. این مقاله درصدد است اولاً، تحلیل و توصیفی نوین از برهان صدیقین علامه طباطبائی ارائه دهد و به ارزیابی اشکال وارد شده بر این برهان و برخی تقریر‌های ناصواب از آن بپردازد. ثانیاً، در بستر سنجش برهان علامه با تقریر سینوی از برهان صدیقین، تبیین نماید ‌که تقریر علامه ویژگی‌هایی دارد‎ که آن را از سایر تقریرها ممتاز می‌سازد.

    Article data in English (انگلیسی)
    Title: 
    An Analysis of Allameh Tabatabaii's Account of the Proof of the Righteous and Its Comparison to Avicenna's
    Abstract: 
    When dealing with the proof of the righteous to demonstrate the existence of Allah, the philosopher studies the absolute reality. Considering the eternal necessity of objective reality through a posteriori concomitants argument, Allameh Tabatabaii has shifted to the essential necessity. Avicenna has established the existence of Allah as per the inherent necessity of objective reality and the fact that they are either in a state of "necessity" or "possibility". Unlike Avicenna, the late Tabatabaii believed in the eternal necessity of objective reality and its intrinsic necessity, thus he considered the existence of Allah as self-evident, on the basis of which it can be proposed as the first philosophical issue. Also, viewing the late Tabatabaii account, objective reality is one single reality, and what else than it is no more than a copula depending on that single reality as its state thus existing dependently. In what follows, the author goes to first present a novel analysis and description of Tabatabaii's account of the above proof and to examine the objections raised and some invalid accounts of it. Second, in the course of assessment of Tabatabaii's proof in comparison to Avicenna's, to demonstrate that Tabatabaii's account has characteristics that make it superior to other accounts.
    • قرآن کریم.
    • پارسانیا، حمید، 1390، برهان صدیقین؛ مبانی و تطورات، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    • جوادی‌آملی، عبدالله، 1384، تبیین براهین اثبات خدا، قم، اسراء.
    • حلی، جمال‌الدین، 1363، الجوهر النضید، شرح علامه حلی، قم، بیدار.
    • صدرالمتألهین، 1381، المبدء و المعاد، تهران، صدرا.
    • صدرالمتألهین، 1393، الحکمة‌ المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، چ پنجم، قم، طلیعۀ نور.
    • صدرالمتألهین، 1981، الحکمة ‌المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت، ‌دار احیاء التراث العربی.
    • طباطبائی، سیدمحمدحسین، 1378، شیعه در اسلام، قم، اسلامی.
    • طباطبائی، سیدمحمدحسین، 1389، اصول فلسفه و روش رئالیسم، چ چهاردهم، تهران، صدرا.
    • طباطبائی، سیدمحمدحسین، 1392، نهایة‌الحکمه، تصحیح و تعلیقۀ غلامرضا فیاضی، قم، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
    • طباطبائی، سیدمحمدحسین، 1399، بدایة‌الحکمه، تعلیقۀ علی امینی‌نژاد، تهران، آل احمد.
    • طوسی، نصیرالدین، 1391، شرح‌ الاشارات والتنبیهات، چ سوم، قم، بوستان کتاب.
    • عبودیت، عبدالرسول 1392، درآمدی به نظام حکمت صدرایی، چ پنجم، قم، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
    • عشاقی، حسین، 1387، برهان صدیقین؛ دویست و شانزده برهان به شیوۀ صدیقین بر هستی خداوند، قم، مؤلف.
    • غروی اصفهانی، محمد‌حسین، بی‌تا، تحفة الحکیم، قم، آل البیت(ع).
    • غزالی، محمد، 1377، تهافت الفلاسفه، تهران، شمس تبریزی.
    • فیاضی، غلامرضا، 1375، گزیدۀ الالهیات فلسفه، تدوین رحیق متقیان، بی‌جا، بی‌نا.
    • کانت، ایمانوئل، 1362، سنجش خرد ناب، ترجمۀ شمس‌الدین ادیب سلطانی، تهران، امیر‌کبیر.
    • کرم، یوسف، 1369، فلسفۀکانت، ترجمۀ محمد محمدرضایی، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی.
    • نبوی، سعیده‌سادات، 1389، برهان صدیقین در تفکر اسلامی، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
    • هالینگ، جان 1364، مبانی و تاریخ فلسفۀ غرب، ترجمۀ عبدالحسین آزرنگ، تهران، کیان.
    شیوه ارجاع به این مقاله: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    کمیجانی، حامد.(1403) تحلیل برهان صدیقین از منظر علامه طباطبایی و مقایسه آن با تقریر سینوی از برهان صدیقین. فصلنامه معرفت فلسفی، 21(3)، 7-21 https://doi.org/10.22034/marefatfalsafi.2024.2019011

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    حامد کمیجانی."تحلیل برهان صدیقین از منظر علامه طباطبایی و مقایسه آن با تقریر سینوی از برهان صدیقین". فصلنامه معرفت فلسفی، 21، 3، 1403، 7-21

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    کمیجانی، حامد.(1403) 'تحلیل برهان صدیقین از منظر علامه طباطبایی و مقایسه آن با تقریر سینوی از برهان صدیقین'، فصلنامه معرفت فلسفی، 21(3), pp. 7-21

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    کمیجانی، حامد. تحلیل برهان صدیقین از منظر علامه طباطبایی و مقایسه آن با تقریر سینوی از برهان صدیقین. معرفت فلسفی، 21, 1403؛ 21(3): 7-21