Writers:
✍️ Farah Ramin
/ A professor of Dept. of Islamic philosophy and theology, faculty of theology and Islamic studies, University of Qom /
f.ramin@qom.ac.ir
Pages:
7-27
Receive Date: 2025/10/16
Accept Date: 2025/10/16
Abstract:
Many prominent Islamic philosophers have paid special attention to the philosophical understanding of the Qur'an and have articulated the insights gained through this approach in the form of philosophical exegesis of the Noble Qur'an. Among these philosophers, the most extensive philosophical exegesis belongs to Mulla Sadra. He presented his philosophical understanding of the Qur'anic verses in his work Tafsir al-Qur'an al-Karim. One of the key issues concerning philosophical interpretation is the question of its possibility, regarding which various perspectives have been proposed. Some scholars argue for its impossibility and have presented various reasons to support their claim. Others, however, believe in its possibility and permissibility, and have provided multiple arguments to justify their stance. This study seeks to address the following question: "Is a philosophical understanding of the Qur'an possible and permissible or not?" "What is Ṣadr al-Mutā’allihīn’s view on this matter?" Having presented and evaluated the arguments of both proponents and opponents of the philosophical interpretation of the Qur'an, and through a descriptive-analytical method, the research offers a clear account of Mulla Sadra's perspective on the possibility of such an understanding. It also paves the way for demonstrating the harmony between philosophy and the Qur'an and, at a higher level, the fundamental unity of reason and faith.
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :بررسی و ارزیابی ادلة امتناع و امکان فهم فلسفی قرآن با تأکید برآراء صدرالمتألهین
Abstract:
بسیاری از فلاسفة بزرگ اسلامی به فهم فلسفی قرآن توجه خاص داشته و تعالیمی را که از این راه بهدست آوردهاند در قالب تفسیر فلسفی قرآن کریم نگاشتهاند. در میان آنها، گستردهترین تفسیر فلسفی متعلق به ملاصدراست. ایشان فهم فلسفی خود از آیات قرآن را در کتاب «تفسیر قرآن کریم» بیان کرده است. یکی از مباحث مهمی که دربارة فهم فلسفی مطرح میشود، بحث امکان آن است که دیدگاههای متفاوتی دربارة آن وجود دارد. عدهای قائل به امتناع آن هستند و برای این ادعای خود دلایلی ارائه کردهاند. عدهای دیگر هم به امکان و جواز آن باور دارند و با دلایل متعدد، به اثبات آن پرداختهاند. این پژوهش کوشیده است تا به پرسشهای ذیل پاسخ دهد: آیا فهم فلسفی قرآن امری ممکن و مجاز است یا خیر؟ دیدگاه صدرالمتألهین در این زمینه چیست؟ پس از بیان دلایل موافقان و مخالفان فهم فلسفی قرآن و بررسی و ارزیابی آنها، با روش توصیفی و تحلیلی، تصویر روشنی از دیدگاه صدرا دربارة امکان فهم فلسفی قرآن ارائه شده و زمینهای برای اثبات هماهنگی فلسفه و قرآن، و در مراتب بالاتر، عدم تمایز عقل و دین فراهم آمده است.
References:
- قرآن کریم.
- استرآبادی، محمدامین (۱۴۲۲ق). فوائد المدینه. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
- اسعدی، علیرضا (۱۴۰۱). بررسی و تحلیل چیستی، امکان، شرایط و ضرورت فهم فلسفی قرآن. نقد و نظر. 106، ۱۴۱-۱۶۴.
- انصاری، مرتضی (۱۴۱۹ق). فوائد الاصول. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
- ایازی، سیدمحمدعلی (۱۴۱۴ق). المفسرون حیاتهم و منهجهم. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- ابنحنبل، احمد بن (۲۰۰۱م). المسند. تحقیق شعیب الأرنؤوط و عادل مرشد. بیروت: مؤسسة الرسالة.
- ابنسینا، حسین بن عبدالله (۱۳۶۰). اسرار الصلاة (رسائل ابن سینا). ترجمة ضیاءالدین دری. تهران: مرکزی.
- ابنسینا، حسین بن عبدالله (بیتا). رسائل فی الحکمة و الطبیعیات. ترجمة حنین بن اسحاق. قاهره: دار العرب.
- ابنکثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر (۱۴۱۲ق). تفسیر القرآن العظیم. بیروت: دار المعرفه.
- بحرانی، یوسف (۱۴۰۵ق). الحدائق الناضره. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
- بحرانی، یوسف (۱۴۲۳ق). الدرر النجفیه. بیروت: دار المصطفی لاحیاء التراث.
- جوادی آملی، عبدالله (۱۳۷۸). تفسیر تسنیم. قم: اسراء.
- حر عاملی، محمد بن حسن (۱۴۰۹ق). وسائل الشیعه. قم: مؤسسة آل البیت.
- حر عاملی، محمد بن حسن (1403ق). الفوائد الطوسیه. قم: علمیه.
- دهقان، علیرضا (۱۳۸۶). روشهای تفسیری از دیدگاه ملاصدرا. پژوهشهای قرآنی. 51، ۳۰۷-۳۳۰.
- رضایی اصفهانی، محمدعلی (۱۳۸۱). تفسیر عقلی روشمند قرآن. قبسات، ۲۳، ۱۲۰-۱۳۳.
- سعیدی روشن، محمدباقر (1383). تحلیل زبان قرآن و روش شناسی فهم آن. قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
- سعیدی روشن، محمدباقر (1389). زبان قرآن و مسائل آن. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
- سیوطی، جلالالدین (۱۴۱۶ق). الاتقان فی علوم قرآن. لبنان: دار الفکر.
- صدرالمتألهین (۱۹۸۱). الحکمۀ المتعالیۀ فی الاسفار العقلیۀ الاربعة. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- صدرالمتألهین (۱۳۵۴). المبدأ و المعاد. تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
- صدرالمتألهین (۱۳۶۳). مفتاح الغیب. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
- صدرالمتألهین (1366). تفسیر القرآن الکریم. چ دوم. قم: بیدار.
- صدرالمتألهین (۱۳۸۳). شرح اصول الکافی. تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
- طباطبائی، سیدمحمدحسین (۱۳۹۰ق). المیزان فی تفسیر قرآن. بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
- عبدلی مهرجردی، حمیدرضا (۱۳۸۹). تفسیر فلسفی قرآن. قم: دلیل ما.
- عمید زنجانی، عباسعلی (۱۳۶۷). مبانی و روشهای تفسیر قرآن. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- فخر رازی، محمد بن عمر (۱۴۲۰ق). التفسیر الکبیر. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- فیض کاشانی، محمد بن مرتضی (۱۴۱۸ق). الصافی فی تفسیر القرآن. قم: مرکز النشر التابع للمکتب الاعلام الاسلامی.
- کلینی، محمد بن یعقوب (۱۳62). الروضة من الکافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
- کلینی، محمد بن یعقوب (۱۳۷۵). اصول کافی. ترجمة محمدباقر کمرهای. قم: اسوه.
- گرجیان، محمدمهدی و آدینه، روحالله (۱۳۹۳). نقش تعقل فلسفی در تعمیق فهم قرآن. آیین حکمت، 19 (6)، ۱۱۱-۱۳۷.
- محمدی، ناصر (۱۳۹۸). روش عقلی و گرایش فلسفی در تفسیر قرآن صدرالمتألهین. مطالعات اسلامی فلسفه و کلام، ۸۴، ۱۴۷-۱۷۲.
- نصیری، علی (1390). ملاصدرا و رویکرد فلسفی به تفسیر قرآن. بینات، 69 (18)، 149-177.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Ramin, Farah, Asaadi, fatemeh.(2025) A Critical Assessment of the Arguments for the Possibility of Philosophical Understanding of the Qur'an Highlighting Ṣadr al-Mutā’allihīn's Perspective. Ma`rifat Falsafi, 22(3), 7-27 https://doi.org/10.22034/marefatfalsafi.2025.5000509
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Farah Ramin; fatemeh Asaadi."A Critical Assessment of the Arguments for the Possibility of Philosophical Understanding of the Qur'an Highlighting Ṣadr al-Mutā’allihīn's Perspective". Ma`rifat Falsafi, 22, 3, 2025, 7-27
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Ramin, F, Asaadi, F.(2025) 'A Critical Assessment of the Arguments for the Possibility of Philosophical Understanding of the Qur'an Highlighting Ṣadr al-Mutā’allihīn's Perspective', Ma`rifat Falsafi, 22(3), pp. 7-27
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Ramin, F, Asaadi, F. A Critical Assessment of the Arguments for the Possibility of Philosophical Understanding of the Qur'an Highlighting Ṣadr al-Mutā’allihīn's Perspective. Ma`rifat Falsafi, 2025; 22(3): 7-27