Ma`rifat Falsafi, Volume 3, Issue 4, No 12, Year 2025 , Pages 65-108
حواس باطنی از منظر معرفت‌شناسی
Article Type:
Promotional
Writers:
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :حواس باطنی از منظر معرفت‌شناسی
Abstract:
گرچه بررسی حواس باطنی از منظر معرفت شناسی کمتر مورد توجه قرار گرفته است و تفکیک میان ساحت معرفت شناختی و وجودشناختی آنها مشکل به نظر می رسد، اما در میان انبوه مباحث، می توان مطالبی یافت که صبغه معرفت شناختی دارند. این نوشتار پس از تعریف «حس باطنی» و طبقه بندی آن، نگاهی گذرا به «حس مشترک» و خزانه آن، و «خیال» و قلمرو و کارکردهای آنها دارد و ادراک خیالی (تخیّل) را از ابعاد و ساحت های گوناگون، به ویژه از بعد خطاپذیری و خطاناپذیری، بررسی کرده است. در ادامه، به حافظه، قلمرو، کارکردها و ویژگی های آن می پردازد و اعتبار آن را ارزیابی می کند. به نظر می رسد حافظه مولّد معرفت یقینی نیست، بلکه راه یا ابزاری ثانوی است که معرفت ها را حفظ و نگه داری می کند و با یادآوری، آنها را در عرصه ذهن حاضر می سازد. هرگاه کوچک ترین تردیدی نسبت به نتایجی که در ذهن داریم حاصل شود، می توان استدلال های آنها را مرور و ارزیابی کرد و در نتیجه، معرفت یقینی خود را تثبیت نمود. اگر صرفاً به حافظه استناد گردد و تنها بدان اکتفا شود، نمی توان از خطا ایمن بود.
References:
- ـ آشتیانی، سید جلال الدین، شرح مقدّمه قیصری بر فصوص الحکم، چ سوم، (تهران، امیرکبیر، 1370)؛
- ـ ابن سینا، النجاة، تصحیح محمّدتقی دانش پژوه، (تهران، دانشگاه تهران، 1364)؛
- ـ ـــــ ، النفس من کتاب الشفاء، تحقیق حسن حسن زاده، (قم، مرکز النشرالتابع لمکتب الاعلام الاسلامی، 1375)؛
- ـ اتکینسون، ریتال. و دیگران، زمینه روان شناسی هلیگارد، ترجمه محمّدتقی براهنی و دیگران، چ هفتم، (تهران، رشد، 1381)؛
- ـ بهمنیار، التحصیل، تصحیح مرتضی مطهّری، (تهران، دانشگاه تهران، 1349)؛
- ـ پالک، جان، مفاهیم بنیادین در معرفت شناسی، ترجمه محمّد حسین زاده، (قم، زلال کوثر، 1382)؛
- ـ حسین زاده، محمّد، پژوهشی تطبیقی در معرفت شناسی معاصر، (قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1382)؛
- ـ ـــــ ، «طبقه بندی مفاهیم از منظر معرفت شناسان مسلمان»، ماهنامه معرفت، ش 99 (اسفند 1384)؛
- ـ ـــــ ، فلسفه دین، (قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1376)؛
- ـ ـــــ ، معرفت شناسی، چ هشتم، (قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1381)؛
- ـ حسین زاده، محمّد و محسن قمی، «مکاشفه وتجربه دینی»، ماهنامه معرفت، ش 19 (1375)؛
- ـ رازی، فخرالدین محمّد، المباحث المشرقیه، (بیروت، دارالکتاب العربی، 1410 ق)؛
- ـ سولسو، رابرت، روان شناسی شناختی، ترجمه فرهاد ماهر، (تهران، رشد، 1381)؛
- ـ سهروردی، شهاب الدین، سه رساله از اشراق، (تهران، انجمن حکمت و فلسفه ایران، 1356)؛
- ـ شیرازی، صدرالدین محمّد، الحکمة المتعالیة فی الاسفارالعقلیة الاربعة، (قم، مصطفوی، بی تا)؛
- ـ ـــــ ، المبدأ و المعاد، تصحیح سید جلال الدین آشتیانی، (تهران، انجمن حکمت و فلسفه ایران، 1354)؛
- ـ ـــــ ، تعلیقه صدرالمتألهین بر الهیّات شفا، (قم، بیدار، بی تا)؛
- ـ طوسی، نصیرالدین، شرح الاشارات، الطبعة الثانیه، (تهران، دفتر نشر کتاب، 1403ق)؛
- ـ قیصری، داود، شرح فصوص الحکم، (قم، بیدار، بی تا)؛
- ـ گراهام، ر.، روان شناسی فیزیولوژیک، ترجمه علیرضا رجائی و علی اکبر صارمی، (مشهد، آستان قدس رضوی، 1380)
- ـ مان، ن. ل.، اصول روان شناسی، ترجمه محمود ساعتچی، چ پنجم، (تهران، امیرکبیر، 1361)؛
- ـ محمّدتقی مصباح، تعلیقة علی نهایة الحکمة، (قم، در راه حق، 1405ق)؛
- ـ ـــــ ، شرح اسفار: کتاب النفس، تحقیق و نگارش محمّد سعیدی مهر، (قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1375)؛
- - Audi, Robert, Epistemology, Second Edithon, (London, Routledge, 2003).
- - Pollock, John, Contemporary Theories of Knowledge, (USA, Roman, 1986)
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
Hoseinzadeh yazdi, Mohammad.(2025) حواس باطنی از منظر معرفت‌شناسی. Ma`rifat Falsafi, 3(4), 65-108
Mohammad Hoseinzadeh yazdi."حواس باطنی از منظر معرفت‌شناسی". Ma`rifat Falsafi, 3, 4, 2025, 65-108
Hoseinzadeh yazdi, M.(2025) 'حواس باطنی از منظر معرفت‌شناسی', Ma`rifat Falsafi, 3(4), pp. 65-108
