Ma`rifat Falsafi

با تطبیق تعریفی که فیلسوفان از «حرکت» (خروج تدریجی شیء از قوه به فعل ـ سیلان و تدرُّج در وجود) و «مجرد» (موجودی که نه تنها جسم عنصری و طبیعی نیست، بدون وجودِ جسم عنصری و تعلّق به آن نیز می تواند باقی بماند) ارائه کرده اند بر اموری در روایات، به اشاراتی از روایات بر مسئله امکان حرکت در مجردات می توان دست یافت. لیکن در نگاه ابتدایی، تعارضی در این باره در روایات مشاهده می شود؛ تعدادِ اندکی از روایات بر عدم حرکت در مجردات دلالت دارند. اما این روایات، ضعیف، مجمل، متعارض با روایات قطعی و غیر دالِّ بر ثَباتِ مطلقِ مجردات هستند. در مقابل، انبوهی از روایات یافت می شوند که بر امکان حرکت در مجردات دلالت دارند. روایاتی که از حرکت در تمام ممکنات یا وقت و أجل داشتن تمام مخلوقات یا مرگ تمام آنها یا ازدیاد علم ملائکه یا تقرب بیشتر یافتن ایشان و ... حکایت دارند. از دلالت مجموع این روایات، اجمالا امکان حرکت در مجردات قابل استنباط است.