Ma`rifat Falsafi

بر اساس صورت بندی فلاسفه علم از استنتاج بهترین تبیین، فرضیه ای که بهترین تبیین را برای پدیده ها و شواهد موردنظر ارائه دهد، احتمالاً صادق است. یکی از اشکالات مطرح شده درباره این استدلال «ایراد صدق» است. بنا بر این اشکال، پرسیده می‎شود که بر چه اساسی نتیجه استنتاج بهترین تبیین احتمالاً ما را به صدق و واقع می رساند؟ آیا معیارهای گزینش بهترین تبیین صدق رسان و واقع نُما هستند؟ در این نوشتار با رویکردی توصیفی، تحلیلی و انتقادی، در گام اول به بررسی رابطه مشهورترین معیارهای استنتاج بهترین تبیین با واقع نُمایی می‎پردازیم و در ادامه نشان می دهیم که هیچ یک از آنها نمی توانند ملاک واقع نمایی باشند؛ گرچه برخی از آنها مانند «کفایتِ تجربی» و «وحدت بخشی» توان راهنمایی ما به سوی ملاک واقعی صدق را دارند. در گام دوم، به کمک مباحث حساب احتمالات، به ویژه مباحث ارزشمند شهید صدر در باب توجیه گزاره های غیریقینی (یقین منطقی)، به معرفی «احتمال معرفت شناختی» می‎پردازیم و بر اساس آن، برای نخستین بار، ملاک واقعی توجیه و صدق احتمالیِ بهترین تبیین را با عنوان «محتمل ترین تبیین از لحاظ احتمال معرفت شناختی» ارائه می دهیم.