Ma`rifat Falsafi

در تحلیل شرطى هاى سالبه کلّیه، میان ابن سینا و خواجه نصیر اختلافى وجود دارد: ابن سینا این شرطى ها را از باب «سلب لزوم» گرفته است و خواجه نصیر از باب «لزوم سلب». خواجه نصیر بر تفاوت میان سلب لزوم و لزوم سلب تأکید کرده و اولى را عام تر از دومى به شمار آورده است. این در حالى است که قطب رازى، با استناد به آثار ابن سینا، مدّعى شده است که سلب لزوم و لزوم سلب، هرچند به لحاظ مفهوم یکى نیستند، امّا هم ارز و متلازم اند؛ بنابراین، هیچ یک عام تر از دیگرى نیست.
در این مقاله، اولا، نشان داده ایم که در نزاع میان خواجه نصیر و قطب رازى، حق با خواجه نصیر است و سلب لزوم عام تر از لزوم سلب مى باشد؛ ثانیآ، با فرمول بندى عبارات ابن سینا، نشان داده ایم که تحلیل وى ایراد صورى مهمى دارد؛ ثالثآ، نشان داده ایم که پاسخ هاى ابن سینا به آن ایراد، پذیرفتنى نیستند؛ رابعآ، به کمک تحلیل ابن سینا از موجبه کلّیه، پاسخ دیگرى براى ایراد موردنظر یافته، امّا نشان داده ایم که این پاسخ نیز توان دفع ایراد را ندارد. در پایان، حلّ نهایى مسئله را، به عنوان مسئله اى باز، فراروى پژوهندگان قرار داده ایم.