Pages:
59-80
Receive Date: 2025/02/18
Accept Date: 2025/02/18
Abstract:
Active intellect is the efficient cause and the governor of the material world. In addition, as a source of intellectual forms, active intellect bestows these forms on human soul. Following Ibn Sina in negating the unity of soul with active intellect, peripatetic and illuminative philosophers believed that receiving mental forms is only possible through the relation of soul with active intellect.
However, defending the unity of soul with active intellect in two fields, Mulla Sadra has responded to the objections of Ibn Sina. Responding to the objections of the earlier philosophers concerning the unity of soul with active intellect while relying on Mulla Sadra׳s remarks, the author has explained his view in this regard. The author has raised his objections to Mulla Sadra׳s view concerning the unity of soul with active intellect towards intellectual understanding, and has considered the arguments of the unity of soul with active intellect from the very beginning of the process of intellectual understanding inadequate. It is only after undergoing the stages of intensity of the substance that soul reaches unity with active intellect i.e. the second step of Mulla sadra in his argument. By this unity is meant the essential perfection of the soul and its transformation into intellect. According to the author, there is an important question before Mulla Sadra in this regard too. The question is: if several men achieve the stage of unity with active intellect, is it possible to believe in the numerical multiplicity of active intellect, given the fact that in his opinion every intellect is a unique species. The author has also raised certain objections to this rule.
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :بررسى تطبیقى ـ انتقادى اتحاد نفس با عقل فعالدر فلسفه اسلامى
Abstract:
عقل فعال افزون بر اینکه علت فاعلى و مدبر جهان مادى است، به منزله مخزن صورت هاى عقلى، آنها را به نفس انسانى افاضه مى کند. فیلسوفان مشائى و اشراقى به پیروى از ابن سینا با نفى اتحاد نفس با عقل فعال معتقد بودند دریافت صورت هاى عقلى، تنها با ارتباط نفس با عقل فعال حاصل مى شود. با این حال صدرالمتألهین در دو مسئله از اتحاد نفس با عقل فعال دفاع کرده، اشکالات ابن سینا را پاسخ مى دهد. نگارنده نخست با کمک گرفتن از سخنان صدرالمتألهین اشکالات فیلسوفان پیشین بر اتحاد نفس با عقل فعال را پاسخ گفته و سپس دیدگاه وى را تبیین کرده است. نگارنده بر دیدگاه صدرالمتألهین در موضع نخست، یعنى اتحاد نفس با عقل فعال در ادراک عقلى انتقاد دارد و ادعاى اتحاد نفس با عقل فعال از ابتداى پیدایش ادراک عقلى را ناتمام مى داند. نفس تنها پس از طى مراتب اشتداد جوهرى به اتحاد با عقل فعال دست مى یابد که همان موضع دوم مدعاى صدرالمتألهین است. مقصود از این اتحاد نیز، استکمال ذاتى نفس و تبدل آن به عقل است. به اعتقاد نگارنده در اینجا نیز پرسشى مهم پیشاروى صدرالمتألهین است که اگر چند نفر از انسان ها به مرتبه اتحاد با عقل فعال دست یافتند، آیا باید معتقد به کثرت عددى عقل فعال باشیم؛ درحالى که صدرالمتألهین معتقد است که «هر عقلى نوع منحصر به فرد است»؟ نگارنده این قاعده را نیز داراى اشکال مى داند.
References:
- آشتیانى، میرزامهدى، 1372، تعلیقه بر شرح منظومه حکمت سبزوارى، به اهتمام عبدالجواد فلاطورى و مهدى محقق، چ سوم، تهران، دانشگاه تهران.
- ابن سینا، حسین بن عبداللّه، 1379، التعلیقات، چ چهارم، قم، دفتر تبلیغات اسلامى.
- ـــــ ، 1364، النجاة فى الحکمة المنطقیة و الطبیعة و الالهیة، چ دوم، تهران، المکتبة الرضویة.
- ـــــ ، 1375، النفس من کتاب الشفاء، تحقیق حسن حسن زاده آملى، قم، مرکز النشر التابع لمکتب الإعلام الإسلامى.
- ـــــ ، 1375، الإشارات و التنبیهات، قم، البلاغه.
- ـــــ ، 1376، الإلهیات من کتاب الشفاء، تحقیق حسن حسن زاده آملى، قم، مرکز النشر التابع لمکتب الإعلام الاسلامى.
- بهمنیاربن مرزبان، 1349، التحصیل، تصحیح و تعلیق مرتضى مطهرى، تهران، دانشگاه تهران.
- سبزوارى، ملّاهادى، 1383، اسرار الحکم فى المفتتح و المختتم، تصحیح کریم فیضى، قم، مطبوعات دینى.
- ـــــ ، بى تا، تعلیقات على الشواهدالربوبیة، تعلیق، تصحیح و مقدمه سیدجلال الدین آشتیانى، بیروت، مؤسسة التاریخ العربى.
- ـــــ ، 1422ق، شرح المنظومة، تصحیح و تعلیق حسن حسن زاده آملى، قم، ناب.
- سهروردى، شهاب الدین، 1380، مجموعه مصنفات، ج 1، (التلویحات اللوحیة و العرشیة)، تصحیح و مقدمه هانرى کربن، چ سوم، تهران، پژوهشگاه علوم انسانى و مطالعات فرهنگى.
- ـــــ ، 1380، مجموعه مصنفات، ج 1 (المشارع و المطارحات)، تصحیح و مقدمه هانرى کربن، چ سوم، تهران، پژوهشگاه علوم انسانى و مطالعات فرهنگى.
- ـــــ ، 1380، مجموعه مصنفات، ج 2 (حکمه الاشراق)، تصحیح و مقدمه هانرى کربن، چ سوم، تهران، پژوهشگاه علوم انسانى و مطالعات فرهنگى.
- ـــــ ، 1380، مجموعه مصنفات، ج 2 (قصة الغربة الغربیة)، تصحیح و مقدمه هانرى کربن، چ سوم، تهران، پژوهشگاه علوم انسانى و مطالعات فرهنگى.
- شهرزورى، شمس الدین محمد، 1384، رسائل الشجرة الالهیة فى علوم الحقائق الربانیة، تحقیق نجفقلى حبیبى، تهران، مؤسسه پژوهشى حکمت و فلسفه ایران.
- شیرازى، قطب الدین، 1380، شرح حکمه الاشراق سهروردى، تحقیق عبداللّه نورانى و مهدى محقق، تهران، مؤسسه مطالعات اسلامى دانشگاه تهران و دانشگاه مک گیل.
- صدرالمتألهین، 1352، المسائل القدسیة (در ضمن رسائل فلسفى)، تعلیق، تصحیح و مقدمه سیدجلال الدین آشتیانى، مشهد، دانشگاه مشهد.
- ـــــ ، 1363، کتاب المشاعر، ترجمه بدیع الملک میرزا عمادالدوله و ترجمه و مقدمه و تعلیقات فرانسوى از هانرى کربن، چ دوم، تهران، کتابخانه طهورى.
- ـــــ ، 1410ق، الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة، چ چهارم، بیروت، دار احیاء التراث العربى.
- ـــــ ، 1375، اتحاد العاقل و المعقول (در ضمن مجموعه رسائل فلسفى صدرالمتألهین)، تحقیق و تصحیح حامد ناجى، تهران، حکمت.
- ـــــ ، 1375، الشواهدالربوبیة (در ضمن مجموعه رسائل فلسفى صدرالمتألهین)، تحقیق و تصحیح حامد ناجى، تهران، حکمت.
- ـــــ ، 1419ق، مفاتیح الغیب، مقدمه محمد خواجوى، بیروت، مؤسسة التاریخ العربى.
- ـــــ ، 1379، تفسیر القرآن الکریم، تصحیح محمد خواجوى، چ سوم، قم، بیدار.
- ـــــ ، 1380، المبدأ و المعاد، تصحیح سیدجلال الدین آشتیانى، چ سوم، قم، دفتر تبلیغات اسلامى.
- ـــــ ، 1381، رساله سه اصل، تصحیح سیدحسین نصر، تهران، بنیاد حکمت اسلامى صدرا.
- ـــــ ، 1382، شرح و تعلیقه صدرالمتألهین بر الهیات شفا، تصحیح، تعلیق و مقدمه نجفقلى حبیبى، تهران، بنیاد حکمت اسلامى صدرا.
- ـــــ ، 1383، شرح اصول الکافى، تصحیح محمد خواجوى، چ دوم، تهران، پژوهشگاه علوم انسانى و مطالعات فرهنگى.
- ـــــ ، بى تا الف، شرح حکمه الاشراق(به همراه تعلیقات صدرالمتألهین)، بى جا، بى نا.
- ـــــ ، بى تا ب، الشواهد الربوبیة فى المناهج السلوکیة، تعلیق، تصحیح و تقدیم سید جلال الدین آشتیانى، بیروت، مؤسسة التاریخ العربى.
- ـــــ ، بى تا ج، کتاب العرشیة، ترجمه غلامحسین آهنى، اصفهان، مهدوى.
- طباطبائى، سیدمحمدحسین، 1416ق، نهایة الحکمة، چ دوازدهم، قم، جامعه مدرسین.
- عبداللهى، مهدى، 1390، کمال نهایى انسان و راه تحصیل آن از دیدگاه فیلسوفان اسلامى، قم، مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى قدس سره.
- فخررازى، محمدبن عمر، 1410ق، المباحث المشرقیة فى علم الإلهیات و الطبیعیات، تحقیق محمد المعتصم باللّه البغدادى، بیروت، دارالکتاب العربى.
- فیاضى، غلامرضا، 1378، تعلیقات بر نهایة الحکمة، قم، مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى قدس سره.
- میرداماد، 1374، القبسات، به اهتمام مهدى محقق، تهران، دانشگاه تهران.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
, Mahdi.(2025) Unity of Soul with Active Intellect in Islamic Philosophy; a Comparative-Critical Study. Ma`rifat Falsafi, 12(1), 59-80
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Mahdi ."Unity of Soul with Active Intellect in Islamic Philosophy; a Comparative-Critical Study". Ma`rifat Falsafi, 12, 1, 2025, 59-80
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
, M.(2025) 'Unity of Soul with Active Intellect in Islamic Philosophy; a Comparative-Critical Study', Ma`rifat Falsafi, 12(1), pp. 59-80
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
, M. Unity of Soul with Active Intellect in Islamic Philosophy; a Comparative-Critical Study. Ma`rifat Falsafi, 2025; 12(1): 59-80