Ma`rifat Falsafi

از دیرباز تاکنون، فیلسوفان و عالمان علوم طبیعى به طرح دیدگاه هاى گوناگونى درباره «حرکت» به مثابه یکى از عام ترین پدیده هاى طبیعى پرداخته اند. ارسطو و به پیروى از او ابن سینا، در مباحث طبیعیات خویش، از حرکت به ویژه حرکت مکانى و خصوصیات آن سخن به میان آورده اند؛ امّا در فیزیک جدید (فیزیک نیوتنى)، تصویر کم وبیش متفاوتى از حرکت به دست داده شده است. در مقاله حاضر، پس از مقایسه مبانى، مفاهیم اصلى، و قوانین حرکت در طبیعیات ارسطویى و فیزیک نیوتنى، نشان داده مى شود که نظریه ارسطو درباره حرکت، در بخش هایى، دستخوش ناسازگارى است و در اکثر موارد، با فیزیک نیوتنى اختلاف دارد؛ هرچند در برخى از قضایا و روابط، داراى شباهت هاى کلّى با قوانین حرکت نیوتنى است. البته، نباید از این نکته غفلت کرد که هریک از این دو نظریه، بخشى از دو نظام نظرى کاملا متفاوت و مبتنى بر دو نحوه ناهمسان از استدلال و استنتاج اند. شایان ذکر است که قوانین نیوتن در زمینه حرکت، با تغییر اساسى سنّت ارسطویى، به نتیجه رسیده است؛ همچنین، قضایا و روابط ظاهرآ مشابه هریک از دو سنّت ارسطویى و نیوتنى، به سختى در دیگرى قابل اندراج است.