Ma`rifat Falsafi, Volume 5, Issue 3, No 19, Year 2024 , Pages 61-116
مفاهیم بدیهى و نظرى، معیار بداهت؛ مبناگروى ويژه متفكران مسلمان در حوزه مفاهيم
نوع مقاله:
پژوهشی
Writers:
Mohammad Hoseinzadeh yazdi
/ استاد گروه فلسفه مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) / mohammad_h@qabas.net
/ استاد گروه فلسفه مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) / mohammad_h@qabas.netچکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :مفاهیم بدیهى و نظرى، معیار بداهت؛ مبناگروى ويژه متفكران مسلمان در حوزه مفاهيم
Abstract:
این نوشتار به بحث درباره مفاهیم بدیهى و نظرى مىپردازد و این تقسیم را، که اساسىترین و پرثمرترین تقسیم براى مفاهیم در معرفتشناسى است، با نگاهى معرفتشناختى بررسى مىکند. گرچه به لحاظ وجودشناختى در این تقسیم تردید شده است، اما نمىتوان تحقق این دو قسم را انکار نمود. بدینروى، مؤلف پس از تعریف مفهوم «بدیهى» و «نظرى»، نگاهى گذرا به اینگونه تردیدها افکنده، آنها را ارزیابى مىنماید. در ادامه، مفاهیم یا تصورات بدیهى را برمىشمرد و پس از بررسى رابطه بدیهى و نظرى با تفکر، حقیقت اندیشه و گستره آن را بررسى مىکند. در ادامه، بنیادىترین مبحث معرفتشناسى در حوزه مفاهیم یا تصورات را، که مسئله «معیار بداهت» آنهاست، بررسى کرده، به شرح گستردهاى از مبناگروى ویژه متفکران مسلمان در حوزه مفاهیم و تصورات دست مىیازد.
- ··· منابع
- ـ آشتیانى، میرزا مهدى، تعلیقة على شرح المنظومة السبزوارى، قسم المنطق، قم، دفتر تبلیغات اسلامى، 1376.
- ـ ابن ترکه، کتاب المناهج فى المنطق، تحقیق ابراهیم دیباجى، تهران، دانشگاه تهران، 1376.
- ـ ابن جزم، الاصول و الفروع، تحقیق محمّدعاطف و دیگران، قاهره، دارالنهضة العربیة، 1978.
- ـ ابن خلدون، لُباب المحصّل فى اصولالدین، تحقیق رفیق عجم، بیروت، دارالمشرق، 1955.
- ـ ابنسینا، التعلیقات، قم، دفتر تبلیغات اسلامى، 1379، چ چهارم.
- ـ ـــــ ، الشفاء، الالهیّات، قم، کتابخانه آیهاللّه مرعشى نجفى، 1404.
- ـ ـــــ ، الشفاء، البرهان، قاهره، الامیریة، 1375ق، المقالة الاولى، الفصل الثالث و السادس.
- ـ ـــــ ، الشفاء، الطبیعیات، 1. السماع الطبیعى، تحقیق سعید زاید، قم، مکتبة آیهاللّه مرعشى نجفى، 1405.
- ـ ـــــ ، الشفاء، المنطق، 1. المدخل، قم، کتابخانه آیهاللّه مرعشى نجفى، 1404.
- ـ ـــــ ، الطبیعیات، قم، کتابخانه آیهاللّه مرعشى نجفى، 1405، ج 1.
- ـ ـــــ ، رسالة ابنسینا فى فائدة المنطق، در: منطق و مباحث الفاظ، تحقیق مهدى محقق و دیگران، تهران، دانشگاه تهران، 1370.
- ـ ابن فورک، مجرّد مقالات الشیخ الاشعرى، تحقیق دانیال جیماریه، بیروت، دارالمشرق، 1987.
- ـ ارسطو، البرهان، ترجمه متى بن یونس، در: منطق ارسطو، تحقیق عبدالرحمن بدوى، بیروت، دارالقلم، 1980.
- ـ ـــــ ، منطق ارسطو، ترجمه میر شمسالدین ادیب سلطانى، تهران، نگاه، 1378.
- ـ افلاطون، دوره آثار افلاطون، ترجمه محمّدحسن لطفى و رضا کاویانى، تهران، خوارزمى، 1380، چ سوم، ج 1.
- ـ ایجى، قاضى عضدالدین، المواقف، بیروت، عالم الکتب، بىتا.
- ـ باقلانى، قاضى ابوبکر، الانصاف فیما یجب اعتقاده ولا یجوز الجهل به، تحقیق محمّدزاهد کوثرى، قاهرة، مکتبة الخانجى، 1413، چ سوم.
- ـ بهمنیار، التحصیل، تصحیح مرتضى مطهّرى، تهران، دانشگاه تهران، 1349.
- ـ تفتازانى، سعدالدین، شرح المقاصد، تحقیق عبدالرحمن عمیرة، بىجا، الدار، 1409، ج 1.
- ـ ـــــ ، شرح المقاصد، تحقیق عبدالرحمن عمیرة، قم، شریف رضى، 1409، ج 1.
- ـ جوادى آملى، عبداللّه، رحیق مختوم، قم، اسراء، 1375، ج 1.
- ـ حسینزاده، محمّد، پژوهشى تطبیقى در معرفتشناسى معاصر، قم، مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى، 1382، فصل نهم.
- ـ ـــــ ، معرفتشناسى، قم، مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى قدسسره، 1385، چ دهم.
- ـ ـــــ ، منابع معرفت، قم، مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى قدسسره، 1386.
- ـ حسینى اعرج، محمّدرضا، الارجوزة فى المنطق، در: منطق و مباحث الفاظ، تصحیح مهدى محقق و دیگران، تهران، دانشگاه تهران، 1370.
- ـ حلّى، حسنبن یوسف، الاسرار الخفیة فى العلوم العقلیة، تحقیق مرکز الأبحاث والدراسات الاسلامیة، قم، دفتر تبلیغات اسلامى، 1379.
- ـ ـــــ ، القواعد الجلیّة، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1412.
- ـ ـــــ ، نهایة المرام فى علم الکلام، تحقیق فاضل عرفان، قم، مؤسسة الامام الصادق علیهالسلام، 1419، ج 2.
- ـ خونجى، محمّد، کشفالاسرار عن غوامض الافکار، حسن ابراهیمى، پایاننامه کارشناسى ارشد، تهران، دانشکده الهیات و معارف، 1372ـ1373.
- ـ دغیم، سمیع، موسوعة مصطلحات علم الکلام الاسلامى، بیروت، مکتبة لبنان ناشرون، 1998، ج 1.
- ـ دوانى، جلالالدین، تعلیقه بر شرح شمسیة، در: قطبالدین محمّد رازى و دیگران، شروح الشمسیة، بیروت، شرکة شمسالمشرق، بىتا.
- ـ رازى، فخرالدین محمّد، البراهین، در: علم کلام، تهران، دانشگاه تهران، 1342.
- ـ ـــــ ، الرسالة الکمالیة فى الحقائق الالهیة، تصحیح سید محمّدباقر سبزوارى، تهران، دانشگاه تهران، 1335.
- ـ ـــــ ، المحصّل، در: نصیرالدین طوسى، نقد المحصّل، تهران، دانشگاه تهران، 1382.
- ـ ـــــ ، شرح الاشارات والتنبیهات، در: نصیرالدین طوسى و فخرالدین رازى، شرحى الاشارات، قم، کتابخانه آیهاللّه مرعشى نجفى، 1404، الجزء الثانى.
- ـ ـــــ ، لباب الاشارات، تحقیق احمد حجازى سقّا، قاهره، مکتبة الکلیات الأزهریة، 1986.
- ـ ـــــ ، معالم اصولالدین، بیروت، دارالفکر اللبنانى، 1992.
- ـ رازى، قطبالدین، تحریر القواعد المنطقیة، قم، بیدار، 1382.
- ـ ـــــ ، شرح الرسالة الشمسیة، قم، بیدار، 1382.
- ـ ـــــ ، شرح المطالع، قم، کتبى نجفى، بىتا.
- ـ سبزوارى، ملّاهادى، شرح المنظومه، تصحیح حسن حسنزاده آملى، تهران، ناب، 1416، ج 1.
- ـ ـــــ ، شرح المنظومة، قم، مصطفوى، بىتا.
- ـ سهروردى، شهابالدین، حکمة الاشراق، در: قطبالدین شیرازى، شرح حکمهالاشراق، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگى، 1383.
- ـ ـــــ ، مجموعه مصنّفات شیخ اشراق، تهران، پژوهشگاه علوم انسانى و مطالعات فرهنگى، 1373، چ دوم، ج 2.
- ـ ـــــ ، منطق تلویحات، تصحیح علىاکبر فیض، تهران، دانشگاه تهران، 1334.
- ـ شهرزورى، شمسالدین محمّد، الشجرة الالهیّة فى علوم الحقائق الربّانیة، تصحیح نجفقلى حبیبى، تهران، مؤسسه پژوهشى حکمت و فلسفه ایران، 1383.
- ـ ـــــ ، رسائل الشجرة الالهیة فى علوم الحقائق الربانیة، تهران، مؤسسه پژوهشى حکمت و فلسفه ایران، 1384، ج 9.
- ـ شیرازى، قطبالدین محمّد، درّة التاج، تصحیح محمّد مشکوة، تهران، حکمت، 1369، چ سوم.
- ـ طباطبائى، سید محمّدحسین، اصول فلسفه و روش رئالیسم، قم، مرکز بررسىهاى اسلامى، 1356.
- ـ طوسى، محمّدبن حسن، الاقتصاد الهادى الى الرشاد، تهران، مکتبة جامع چهل ستون، 1400.
- ـ ـــــ ، تلخیص الشافى، نجف، مکتبة العلمین: الطوسى و بحرالعلوم، 1383ق.
- ـ طوسى، نصیرالدین، اساس الاقتباس، تصحیح مدرّس رضوى، تهران، دانشگاه تهران، 1355، چ دوم.
- ـ ـــــ ، الاشارات و التنبیهات، تهران، نشر کتاب، 1403، چ دوم، ج 3.
- ـ ـــــ ، تعدیل المعیار فى نقد تنزیل الافکار، در: منطق و مباحث الفاظ، تصحیح مهدى محقق و دیگران، تهران، دانشگاه تهران، 1370.
- ـ ـــــ ، روضة التسلیم، تصحیح و. ایوانف، تهران، جامى، 1363.
- ـ عارفى، عبّاس، بدیهى و نظرى (در دست انتشار)، فصل پنجم.
- ـ علمالهدى، سید مرتضى، الذخیرة فى علم الکلام، تحقیق سیداحمد حسینى، قم، مؤسسة النشر الاسلامى، 1411.
- ـ فارابى، ابونصر، المنطقیات، تصحیح محمّدتقى دانشپژوه، قم، کتابخانه آیهاللّه مرعشى نجفى، 1408، ج 1.
- ـ ـــــ ، عیون المسائل، در: المجموع، مصر، مطبعة السعادة، 1325ق.
- ـ فیّاضى، غلامرضا، درآمدى بر معرفتشناسى، نگارش مرتضى رضایى و دیگران، قم، مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى، 1386.
- ـ قاضى عبدالجبّار، المغنى، قاهرة، الشرکة العربیة للطباعة والنشر، 1380، الجزء السادس عشر.
- ـ گیلانى، شیخ عبداللّه، الرسالة المحیطة بتشکیکات فى القواعد المنطقیة مع تحقیقاتها، در: منطق و مباحث الفاظ، تصحیح مهدى محقق و دیگران، تهران، دانشگاه تهران، 1370.
- ـ ماوردى، علىبن محمّد، اعلام النبوّة، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1406.
- ـ مصباح، محمّدتقى، آموزش فلسفه، تهران، سازمان تبلیغات اسلامى، 1364، ج 1.
- ـ مطهّرى، مرتضى، تقریر شرحالمنظومة، تهران، حکمت، 1385، ج 1.
- ـ ـــــ ، شرح مبسوط منظومه، قم، صدرا، 1380، چ چهارم، ج 9.
- ـ ـــــ ، مجموعه آثار (شرح مبسوط منظومه)، قم، صدرا، 1380، چ هشتم، ج 9.
- ـ ملّاصدرا (صدرالدین محمّدبن ابراهیم شیرازى)، التنقیح فى المنطق، تصحیح غلامرضا یاسىپور، تهران، بنیاد حکمت صدرا، 1378.
- ـ ـــــ ، اللمعات المشرقیة فى الفنون المنطقیة، در: همو، منطق نوین، تصحیح محمّد مشکوهالدینى، تهران، آگاه، 1360.
- ـ ـــــ ، تعلیقات بر شفا، در: ابنسینا، الالهیّات من الشفاء، قم، بیدار، بىتا.
- ـ ـــــ ، تعلیقة بر شرح حکمهالاشراق، در: قطبالدین محمّد شیرازى، حکمة الاشراق، قم، بیدار، بىتا.
- ـ ـــــ ، رسالة التصور والتصدیق، در: رسالتان فى التصور والتصدیق، تحقیق مهدى شریعتى، قم، اسماعیلیان، 1416.
- ـ ـــــ ، الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة، قم، مصطفوى، بىتا، ج 1.
- ـ میر سید شریف، شرح المواقف، قاهره، مطبعة السعادة، 1325ق، ج 1و2.
- ـ نراقى، ملّامهدى، شرح الالهیات من کتاب الشفا، تهران، دانشگاه تهران، 1365.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
Hoseinzadeh yazdi, Mohammad.(2024) مفاهیم بدیهى و نظرى، معیار بداهت؛ مبناگروى ويژه متفكران مسلمان در حوزه مفاهيم. Ma`rifat Falsafi, 5(3), 61-116
Mohammad Hoseinzadeh yazdi."مفاهیم بدیهى و نظرى، معیار بداهت؛ مبناگروى ويژه متفكران مسلمان در حوزه مفاهيم". Ma`rifat Falsafi, 5, 3, 2024, 61-116
Hoseinzadeh yazdi, M.(2024) 'مفاهیم بدیهى و نظرى، معیار بداهت؛ مبناگروى ويژه متفكران مسلمان در حوزه مفاهيم', Ma`rifat Falsafi, 5(3), pp. 61-116
