Ma`rifat Falsafi, Volume 5, Issue 2, No 18, Year 2025 , Pages 53-96
براهین ابطال تناسخ در حکمت متعالیه در بوته نقد
Article Type:
Research
Writers:
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :براهین ابطال تناسخ در حکمت متعالیه در بوته نقد
Abstract:
انتقال ارواح از بدنهای مادی به بدنهای مادی دیگر به هنگام مرگ، که «تناسخ» نامیده میشود، ازسوی برخی از اندیشمندان مطرح شده است تا مسئله کمال نفس انسانی را توجیه کنند. این توجیهدلایل گوناگونی داشته است و خاستگاهها و نتایج متفاوتی دارد که نوشتار حاضر به بررسی برخی ازجنبههای آن میپردازد. این مقاله پس از تعریف «تناسخ»، به ذکر اقسام آن میپردازد و تناسخ روحانسانهای تکاملیافته، روح انسانهای متوسط و روح انسانهای پست را بر اساس مبانی «حکمتمتعالیه» به نقد و بحث گذاشته است. ملّاصدرا براهین ابطال تناسخ را، که توسط گذشتگان ارائهشدهاند، ناقص و در برخی موارد، نادرست دانسته و به این دلیل، استدلالهای ویژهای را بر پایهفلسفه خودش مطرح کرده است. این در حالی است که برخی از براهین خود ملّاصدرا نیز به دلیلابتنای آنها بر طبیعیات قدیم، نادرست مینماید. با توجه به بررسیهای این نوشتار، موارد درست ونادرست تناسخ، وضوح بیشتری مییابند.
References:
- ـ ابن ترکه، صائنالدین، تمهید القواعد، تصحیح حسن حسنزاده آملی، قم، الف لام میم، 1381.
- ـ ابنسینا، الالهیّات من کتاب الشفا، قم، مکتبة آیهاللّه مرعشی نجفی، 1404.
- ـ ابن عربی، الفتوحات المکّیة، بیروت، دار صادر، بیتا، (دوره چهارده جلدی)، ج 1.
- ـ ـــــ ، الفتوحات المکّیة، تحقیق عثمان یحیی، قاهره، المکتبة العربیة، 1395، (دوره چهارده جلدی)، ج 3.
- ـ المتقی الهندی، علیبن حسامالدین، کنزالعمّال، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1409، (دوره شانزده جلدی)، ج 16.
- ـ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، 1406، ج 3.
- ـ امینی، عبدالحسین احمد، الغدیر، بیروت، دارالکتاب العربی، 1397، ط. الرابعة، ج 2و3.
- ـ ایجی، عضدالدین، المواقف، تحقیق عبدالرحمان عمیره، بیروت، دارالجیل، 1417، ج 2.
- ـ بالیزاده، مصطفی، شرح فصوص الحکم، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1422.
- ـ بحرانی، ابنمیثم، قواعد المرام فی علمالکلام، تحقیق سیداحمد حسینی، قم، کتابخانه آیهاللّه مرعشی نجفی،1406، چ دوم.
- ـ بغدادی، ابوالبرکات، الکتاب المعتبر فی الحکمة، اصفهان، دانشگاه اصفهان، 1373، چ دوم.
- ـ تفتازانی، سعدالدین، شرح المقاصد، پاکستان، دارالمعارف النعمانیة، 1401، ج 1و2.
- ـ جرجانی، علیبن محمّد، شرح المواقف ایجی، مصر، السعادة، 1335ق، (دوره هشت جلدی).
- ـ حسنزاده آملی، حسن، تصحیح رسالة فی القطب و المنطقة لصدرالمتألّهین الشیرازی، تهران، سازمان چاپو انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1378.
- ـ ـــــ ، تعلیقات شرح المنظومة، تهران، ناب، 1422، ج 4و5.
- ـ ـــــ ، دروس معرفة الوقت و القبلة، قم، بوستان کتاب، 1425.
- ـ ـــــ ، ممدّ الهمم فی شرح فصوص الحکم، قم، رجاء، 1365.
- ـ حلّی، جمالالدین حسن، کشف المراد فی شرح تجریدالاعتقاد، تحقیق سیدابراهیم موسوی زنجانی، قم،شکوری، 1373، چ چهارم.
- ـ دورانت، ویل، تاریخ فلسفه، ترجمه عبّاس زریاب، تهران، علمی و فرهنگی، 1376، چ سیزدهم.
- ـ سبحانی، جعفر، ارشاد العقول الی مباحث الاصول، قم، مؤسسه الامام الصادق علیهالسلام، 1426، ج 1.
- ـ ـــــ ، العقیدة الاسلامیة علی ضوء مدرسة اهلالبیت علیهمالسلام، قم، مؤسسه الامام الصادق علیهالسلام، 1419.
- ـ سبزواری، ملّاهادی، اسرار الحکم، تصحیح ابوالحسن شعرانی، تهران، اسلامیه، بیتا.
- ـ ـــــ ، شرح المنظومة، تصحیح حسن حسنزاده آملی و تحقیق مسعود طالبی، تهران، ناب، 1422، ج 1و4 و5.
- ـ سهروردی، شهابالدین، مجموعه مصنّفات شیخ اشراق، به کوشش هانری کربن و سیدحسین نصر، تهران،پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1373، چ دوم، ج 1و 2.
- ـ شیرازی، قطبالدین، شرح حکمهالاشراق قم، بیدار، بیتا.
- ـ طباطبائی، سید محمّدحسین، المیزان، قم، جامعه مدرّسین، 1417، چ پنجم، ج 8.
- ـ طبرسی، امینالاسلام، مجمعالبیان فی تفسیر القرآن، تحقیق لجنة من العلماء، بیروت، مؤسسه الاعلمیللمطبوعات، 1415، ج 10.
- ـ طوسی، خواجه نصیرالدین، شرح الاشارات و التنبیهات، تصحیح حسن حسنزاده آملی، قم، بوستان کتاب،1426، ج 2و3.
- ـ فخرالدین رازی، المطالب العالیة من العلم الالهی، تحقیق احمد حجازی السقاء، بیروت، دارالکتاب العربی،1987.
- ـ ـــــ ، مفاتیح الغیب (التفسیر الکبیر)، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1420، ط. الثالثة، ج 1 و 26.
- ـ فخری، ماجد، تاریخ الفلسفة الیونانیة (بیجا، بینا، بیتا).
- ـ فناری، محمّدبن حمزه، مصباح الانس، تصحیح محمّد خواجوی، تهران، مولی، 1374.
- ـ قربانی، رحیم، «براهین توحید در فلسفه ملّاصدرا»، معرفت فلسفی 13 (پاییز 1385)، 53ـ83.
- ـ قلقشندی، شهابالدین، صبح الاعشی فی صناعة الانشاء، بیروت، دارالکتب العلمیة، بیتا، (دوره پانزدهجلدی)، ج 13.
- ـ قونوی، صدرالدین، النفحات الالهیّة، تصحیح محمّد خواجوی، تهران، مولی، 1375.
- ـ قیصری، داود، شرح فصوص الحکم، تصحیح سید جلالالدین آشتیانی، تهران، علمی و فرهنگی، 1375.
- ـ کاشانی، عبدالرزاق، شرح فصوص الحکم، قم بیدار، 1370، چ چهارم.
- ـ کلینی، محمّدبنیعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیة، 1365، چ چهارم، ج 1.
- ـ مجلسی، محمّدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، 1404، ج 4 و 6.
- ـ مسعودی، محمّدبن مسعود، جهان دانش، تصحیح جلیل اخوان زنجانی، تهران، میراث مکتوب، 1382.
- ـ مفید، محمّدبن محمّد، تصحیح اعتقادات الامامیة، تحقیق و تصحیح حسین درگاهی، بیروت دارالمفیدللطباعة و النشر والتوزیع، 1414، چ دوم.
- ـ ملّاصدرا (صدرالدین محمّدبن ابراهیم شیرازی)، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، تصحیح سیدجلالالدین آشتیانی، قم، بوستان کتاب، 1382، چ سوم.
- ـ ـــــ ، المبدأ والمعاد، تصحیح سید جلالالدین آشتیانی، قم، بوستان کتاب، 1380.
- ـ ـــــ ، الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة العقلیة، قم، مصطفوی، 1368، (دوره نه جلدی).
- ملکی تبریزی، میرزا جوادآقا، أسرار الصلاة، تهران، پیام آزادی، 1378، چ هشتم.
- ـ نسفی، عبدالعزیز، کشف الحقایق، به اهتمام احمد مهدوی دامغانی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر، 1342.
- ـ نویری، شهاب الدین، نهایة الارب فی فنون الادب، قاهره، دارالکتب و الوثائق القومیة، 1423، (دوره سی وسه جلدی)، ج 22.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
Qurbani, Rahim.(2025) براهین ابطال تناسخ در حکمت متعالیه در بوته نقد. Ma`rifat Falsafi, 5(2), 53-96
Rahim Qurbani."براهین ابطال تناسخ در حکمت متعالیه در بوته نقد". Ma`rifat Falsafi, 5, 2, 2025, 53-96
Qurbani, R.(2025) 'براهین ابطال تناسخ در حکمت متعالیه در بوته نقد', Ma`rifat Falsafi, 5(2), pp. 53-96
