Ma`rifat Falsafi, Volume 6, Issue 4, No 24, Year 2025 , Pages 11-36
نسبت میان عقلانیت و کرامت انسان در فلسفه ملّاصدرا و کانت
Article Type:
Research
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :نسبت میان عقلانیت و کرامت انسان در فلسفه ملّاصدرا و کانت
Abstract:
در فلسفه ملّاصدرا و کانت، «عقل» عالىترین قوّه نفس و «معرفت عقلانى» بالاترین مرحله شناخت است. از نگاه هر دو فیلسوف، عقلانیت یا خردورزى بنیادىترین ویژگى انسان و مبناى کرامت ذاتى اوست؛ با این تفاوت که ملّاصدرا عقلانیت نظرى، و کانت عقلانیت عملى را معیار اصلى مىپندارند؛ یعنى از نظر ملّاصدرا، شأن و کرامت انسان به چیزى است که مىداند، در حالى که از نظر کانت، شأن و کرامت انسان به چیزى است که مىخواهد. یکى از جلوههاى عقلانیت در اندیشه این دو فیلسوف، خلّاقیت یا همان آفرینشگرى است. دو فیلسوف یادشده خلّاقیت را، هم در حوزه نظرى (در محدوده قوّه خیال و عقل) و هم در حوزه عملى، مورد توجه قرار دادهاند؛ با این تفاوت که در حکمت صدرایى، آفرینشگرى انسان در ارتباط با ماوراى طبیعت و از راه اتّحاد با عقل فعّال صورت مىگیرد، در حالى که در فلسفه کانت، خلّاقیت انسان در پیوندى عمیق با استقلال و خودبنیادى اوست، منشأ و مبدأ متعالى ندارد، و صرفآ ریشه در انسانیت و استقلال اراده انسان دارد.
References:
- ـ ابراهیمى دینانى، غلامحسین، «حکمت نظرى و عملى»، در: مجموعه مقالات دهمین همایش ملّاصدرا (حکمت متعالیه و انسان)، تهران، بنیاد حکمت اسلامى صدرا، 1387.
- ـ ابراهیمى دینانى، غلامحسین، «جایگاه ملّاصدرا در علوم عقلى»، در: مجموعه مقالات دومین همایش جهانى ملّاصدرا (مکتب ملّاصدرا و فلسفههاى غربى)، تهران، بنیاد حکمت اسلامى صدرا، 1383.
- ـ ابنسینا، النفس من کتاب الشفاء، تحقیق حسن حسنزاده آملى، قم، مرکز النشر، 1375.
- ـ ابنعربى، محىالدین، الفتوحات المکّیة، تصحیح احمد شمسالدین، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1420ق.
- ـ اسکروتن، راجر، تاریخ مختصر فلسفه جدید، ترجمه اسماعیل سعادتى خمسه، تهران، حکمت، 1382.
- ـ اکبریان، رضا، «جایگاه انسان در حکمت متعالیه ملّاصدرا»، در: مجموعه مقالات دهمین همایش ملّاصدرا (حکمت متعالیه و انسان)، تهران، بنیاد حکمت اسلامى صدرا، 1387.
- ـ دلوز، ژیل، فلسفه نقّادى کانت، ترجمه مهدى پارسا، تهران، گام نو، 1386.
- ـ روسو، ژان ژاک، امیل، ترجمه غلامحسین زیرکزاده، تهران، ناهید، 1382.
- ـ سالیوان، راجر، اخلاق در فلسفه کانت، ترجمه عزتاللّه فولادوند، تهران، طرح نو، 1380.
- ـ صانعى، منوچهر، جایگاه انسان در اندیشه کانت، تهران، ققنوس، 1384.
- ـ طباطبائى، سید محمّدحسین، المیزان فى تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الاعلمى للمطبوعات، 1417ق.
- ـ غفارى، حسین، بررسى انتقادى و تطبیقى فلسفه نظرى کانت، تهران، حکمت، 1386.
- ـ فروغى، محمّدعلى، سیر حکمت در اروپا، تهران، زوّار، 1366.
- ـ کانت، ایمانوئل، درسهاى فلسفه اخلاق، ترجمه منوچهر صانعى، تهران، نقش و نگار، 1384.
- ـ ـــــ ، دین در محدوده عقل تنها، ترجمه منوچهر صانعى، تهران، نقش و نگار، 1381.
- ـ ـــــ ، معناى تاریخ کلّى در غایت جهان وطنى (رشد عقل)، ترجمه و شرح منوچهر صانعى، تهران، نقش و نگار، 1384.
- ـ ـــــ ، نقد قوّه حکم، ترجمه عبدالکریم رشیدیان، تهران، نى، 1377.
- ـ کورت، بایرتز، «ایده کرامت انسان: مسائل و تناقضها»، ترجمه شهین اعوانى، در: درد فلسفه درس فلسفه (جشننامه استاد دکتر کریم مجتهدى)، تهران، کویر، 1384.
- ـ مجتهدى، کریم، «روشنگرى چیست»، در: مجموعه مقالات علمى و پژوهشى سمینار کانت، تهران، مؤسسه پژوهشى حکمت و فلسفه ایران، 1386.
- ـ ـــــ ، فلسفه نقّادى کانت، تهران، امیرکبیر، 1387.
- ـ ـــــ ، «ملاحظاتى در باب مقایسه حکمت عملى صدرا با فلسفه اخلاق کانت»، در: مجموعه مقالات هشتمین همایش ملّاصدرا (ملّاصدرا و حکمت عملى)، تهران، بنیاد حکمت اسلامى صدرا، 1385.
- ـ ملّاصدرا (صدرالدین محمّدبن ابراهیم شیرازى)، رسالة فى اتّحاد العاقل و المعقول، تصحیح بیوک علیزاده، تهران، بنیاد حکمت اسلامى صدرا، 1387.
- ـ ـــــ ، الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة، قم، مصطفوى، 1368.
- ـ ـــــ ، الشواهد الربوبیة، تصحیح سید جلالالدین آشتیانى، قم، بوستان کتاب، 1382.
- ـ ـــــ ، المبدأ و المعاد، تصحیح سید جلالالدین آشتیانى، قم، دفتر تبلیغات اسلامى، 1380.
- ـ ـــــ ، تفسیر القرآن الکریم، تحقیق محمّدجعفر شمسالدین، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، 1419ق.
- ـ ـــــ ، مجموعه رسائل فلسفى صدرالمتألّهین، تصحیح حامد ناجى اصفهانى، تهران، حکمت، 1375.
- ـ نقیبزاده، میرعبدالحسین، فلسفه کانت، تهران، آگاه، 1384.
- ـ یاسپرس، کارل، کانت، ترجمه میرعبدالحسین نقیبزاده، تهران، طهورى، 1372.
- - Barnes, Jonathan, The Complete Works of Aristotle, Princeton University Press, 1995.
- - Gaygill, Haward, A Kant Dictionary, Blacwell, 1995.
- - Jaspers, Karl, Kant, ed. by Hannah Arendt, NewYork, A Harvest Book, 1962.
- - Kant, Immanuel, Critique of Practical Reason, translated and edited by Mary J.Gregor, Campidge University Press, 1996.
- - ----- , Critique of Pure Reason, translated by Poul Guyer and Allen W. Wood, Campidge University Press, 1998.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
, Sima, Akbariyan, Reza, , .(2025) نسبت میان عقلانیت و کرامت انسان در فلسفه ملّاصدرا و کانت. Ma`rifat Falsafi, 6(4), 11-36
Sima ; Reza Akbariyan; ."نسبت میان عقلانیت و کرامت انسان در فلسفه ملّاصدرا و کانت". Ma`rifat Falsafi, 6, 4, 2025, 11-36
, S, Akbariyan, R, , .(2025) 'نسبت میان عقلانیت و کرامت انسان در فلسفه ملّاصدرا و کانت', Ma`rifat Falsafi, 6(4), pp. 11-36
