وجود محمولى

ارزيابى كارايى فلسفه اسلام در حل مشكلات معرفت شناسى دينى

سال دوازدهم، شماره دوم - زمستان 1393

مهدى حسين زاده يزدى[1]

محمد حسين زاده يزدى[2]

چكيده

نوشتار حاضر اين مسئله را مى كاود كه واكنش فلسفه اسلامى در برابر مشكلات فراروى معرفت شناسى دينى چيست؟ آيا در برابر آنها منفعل است؛ دست به توجيه و عقب نشينى مى زند يا آنكه به حل دشوارى ها مى پردازد و راه حل هايى معقول و خردپسند ارائه مى كند؟ نگارندگان پس از تلاش هاى مستمر در طول چندين دهه بدين نتيجه دست يافته اند كه فلسفه اسلامى با قلمرو گسترده اش، توان حل بسيارى از دشوارى هاى فلسفه دين و معرفت شناسى دينى را داراست. مجموعه راه حل هايى كه ارائه مى دهد، دست كم مى تواند از نگاه انديشمندانى كه با اين مشرب همسو نيستند راه حل هايى بديل در كنار ديگر پاسخ ها به شمار آيد. پژوهش موجود پس از بيان فهرستى از مشكلات و پاسخ هاى آنها بر اساس سنت عقلى و فلسفى اسلامى، از باب نمونه، به واكاوى و بررسى دو دليل از مهم ترين ادله ناتوانى عقل و استدلال عقلى بر وجود خدا، يعنى بى معنايى واژگان و مفاهيم واجب و ممكن و انكار وجود محمولى، مى پردازد و پاسخ هايى بر اساس اين سنت ارائه مى دهد.

 

كليدواژه ها: وجود محمولى، مفاهيم فلسفى، معانى ربطى، مفاهيم منطقى، واجب، ممكن.



[1] استاديار فلسفه علوم اجتماعى دانشگاه تهران. ma.hoseinzadeh@ut.ac.ir

[2] استاد گروه فلسفه مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمينى قدس سره.

دريافت: 29/9/92               پذيرش: 11/4/93

 

سال انتشار: 
12
شماره مجله: 
46
شماره صفحه: 
55

تسلسل تنازلى در فلسفه ميرداماد و نقد آن در حكمت متعاليه

فصل نامه اى علمى ـ پژوهشى در زمينه علوم فلسفى پاييز 1393

مرتضى بيات[1]

احسان منصورى[2]

چكيده

مسئله تسلسل ازجمله كهن ترين مسائل فلسفى است كه ارسطو آن را مطرح كرده است. نخستين پژوهش جدى در مسئله تسلسل تنازلى را ميرداماد انجام داد. تسلسل تنازلى يعنى علت در ابتداى سلسله قرار گيرد و معلول ها به انتها نرسند. ميرداماد با شرايط ويژه اى كه براى ابطال تسلسل تعريف مى كند، تسلسل تنازلى را محال نمى داند. وى دو شرط اجتماع عقلى معلول در علت و همسويى جهت ترتب با جهت بى نهايت بودن علت ها را در تسلسل تنازلى موجود نديده، حكم به عدم استحاله آن مى كند. دليل اين امر آن است كه ميرداماد بنا بر حدوث دهرى و سرمدى، و مسبوقيت معلول به عدم فكّى خويش در علت و مبانى تقدم بالعليه، معتقد است كه اين تسلسل محال نيست. صدرالمتألهين نيز با توجه به رابط بودن معلول نسبت به علت و عدم استقلال آن معتقد است كه اساسا اين مسئله مطرح نمى شود و در صورت طرح، تسلسل داراى انتها خواهد بود. از سويى فلاسفه صدرايى با مبانى فلاسفه پيش از ميرداماد اجتماع عينى وجود را ديده و نظر ميرداماد را نقد كرده اند.

 

كليدواژه ها: تسلسل تصاعدى و تنازلى، ميرداماد، حكمت متعاليه.



[1] سطح چهار حوزه علميه قم و عضو هيئت علمى دانشگاه اراك. m-bayat@araku.ac.ir

[2] دانشجوى دكترى فلسفه و كلام اسلامى دانشگاه قم. erfanhakim@yahoo.com

دريافت: 19/3/93               پذيرش: 25/8/93

سال انتشار: 
12
شماره مجله: 
45
شماره صفحه: 
97

بررسى ديدگاه كوآين درباره «وجود محمولى»

فصل نامه اى علمى ـ پژوهشى در زمينه علوم فلسفى پاييز 1393

مسعود صادقى[1]

عسكرى سليمانى اميرى[2]

چكيده

اگر بگوييم پگاسوس وجود دارد، گرفتار همان گويى شده ايم و اگر بگوييم پگاسوس وجود ندارد، گزاره اى خودشكن ساخته ايم؛ زيرا لفظ پگاسوس اشاره به شيئى در خارج دارد. كوآين در تلاش براى حل اين عويصه، به تبع ديگر فيلسوفان تحليلى، با اعتقاد به اينكه گزاره هاى وجودى از نوع گزاره هاى اين همانى هستند، به لحاظ فلسفى منكر ويژگى بودن وجود، و به لحاظ منطقى منكر محمول واقع شدن وجود شده، و ايفاگرى نقش سور را حداكثر مقام كاركرد وجود دانسته است. گرچه انكار وجود محمولى از هيوم و كانت آغاز شده است، اين داستان در كار كوآين و ديگر فيلسوفان تحليلى به اوج رسيده است. با معيار قرار دادن ديدگاه صدرالمتألهين مبنى بر تفكيك ميان ثبوت الشى ء در هليات بسيطه و ثبوت شى ء لشى ء در هليات مركبه روشن مى شود كه تلاش كوآين، نافرجام است. به علاوه بحث وجود محمولى، بحثى فلسفى ـ منطقى است و نه، آن گونه كه كوآين و تابعانش تصور مى كنند، يك بحث منطقى ـ زبانى. استدلال وى مخدوش است؛ زيرا او گمان ميكند هليات، اعم از بسيطه و مركبه دلالت بر ثبوت شى ء لشى ء مى كند. همچنين اين همانى در نظريه وى داراى ابهام است؛ زيرا پيش فرض اين همانى وجود است.

 

كليدواژه ها: وجود محمولى، ويژگى، سور، اين همانى، خودشكن، كوآين، صدرالمتألهين.



[1] دانشجوى دكترى فلسفه دانشگاه باقرالعلوم عليه السلام. msadeqi17@yahoo.com

[2] دانشيار مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمينى قدس سره. soleimani@hekmateislami.com

دريافت: 21/2/92 پذيرش: 16/1/93.

 

سال انتشار: 
12
شماره مجله: 
45
شماره صفحه: 
97
محتوای تغذیه