سال پنجم، شماره چهارم، تابستان 1387، 192ـ 165
مهدى كريمى1
چكيده
تحليل «نيك و بد» و «گزاره‌هاى ارزشى» يكى از مباحث مهم اخلاق تحليلى (فرااخلاق) است كه امروزه از مهم‌ترين و بحث‌انگيزترين شاخه‌هاى فلسفه اخلاق به شمار مى‌آيد. گرچه اين مباحث به شكل كنونى آن ساختارى نو دارد، ولى مى‌توان بُن‌مايه‌هاى آن را به طور پراكنده در گستره علوم و انديشه‌ها تا دوردست‌هاى تاريخ جست‌وجو كرد. در سير انديشه اسلامى نيز علوم گوناگونى همچون اخلاق، اصول فقه، فلسفه و كلام بدان پرداخته و انديشمندان متعددى درباره آن، از منظرهاى متفاوت به بحث نشسته‌اند. محقّق خراسانى (آخوند خراسانى) يكى از دانشمندان برجسته و كم‌نظير علم اصول است كه در اين زمينه به تحليل و نظريه‌پردازى پرداخته و بسيارى ديدگاه او را ابداعى در تحليل ارزش‌ها دانسته‌اند كه پيش از وى سابقه‌اى نداشت. وى معتقد است: «حسن» و «قبح» به معناى «ملايمت و منافرت نزد قوّه عاقله»اند. آنچه در اين مقاله ارائه گرديده بيان و تحليلى است از ديدگاه ايشان درباره ارزش و ناارزش (حسن و قبح) با تفكيك سه مرحله معناشناسى، هستى‌شناسى و معرفت‌شناسى.
كليدواژه‌ها : ارزش، گزاره‌هاى ارزشى، حسن و قبح، اخلاق تحليلى، آخوند خراسانى.
