اصالت وجود

بررسی رابطه اقسام معقولات با نظریه اصالت وجود نزد حکمای معاصر

* حمیدرضا بدر / سطح 3 حوزه علميه تهران    hrbadr@gmail.com
سیدحجت حسینی / سطح 4 حوزه علمیه قم    shht56@gmail.com
غلامرضا فیاضی / استاد گروه فلسفه مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره    
دريافت: 08/09/99                  پذيرش: 10/03/1400
چکيده

سال انتشار: 
1400
شماره مجله: 
72
شماره صفحه: 
25

مسئله «زمان» در سه مرتبه سیر فلسفی صدرالمتألهين

سال نوزدهم، شماره اول، پياپي 73، پاييز 1400، ص 49ـ64

نوع مقاله: پژوهشي
* علی بابایي / دانشيار گروه فلسفه دانشگاه محقق اردبیلی     hekmat468@yahoo.com
سيدمختار موسوي / دكتري فلسفه و كلام اسلامي دانشگاه علامه طباطبائي     smm190@gmail.com
دريافت: 1400/1/27                  پذيرش: 1400/6/30

سال انتشار: 
1400
شماره مجله: 
73
شماره صفحه: 
49

جایگاه حمل در مبحث اصالت وجود و ماهیت

سال هفدهم، شماره دوم، پياپي 66، زمستان 1398

عباس نیکزاد / دانشيار گروه معارف اسلامی دانشگاه علوم پزشکی بابل    Nikzad37@yahoo.com
دريافت: 13/09/97                  پذيرش: 17/04/98
چکيده
یکی از مباحث اساسی در فلسفه، مبحث اصالت وجود یا ماهیت است. این مبحث را زیر و رو کننده فلسفه دانسته‌اند. صدراییان به اصالت وجود و اعتباریت ماهیت عقیده دارند. صدرالمتألهين نخستین فیلسوفی است که این مبحث را در صدر مباحث هستی‌شناسی نشاند و آن را پایه‌ای برای حل مسائل دیگر قرار داد. این گروه برای اثبات مدعای خویش به ادله‌ای تمسک کرده‌اند. مهم‌ترین ادله آنان بر محور حمل است؛ یعنی با تکیه بر حمل، ادله‌ای اقامه کرده‌اند که به‌زعم آنها بر اصالت وجود و اعتباریت ماهیت دلالت دارد؛ چنان‌که برخی از مهم‌ترین آثاری که بر قول به اصالت وجود و اعتباریت ماهیت بار کرده‌اند، مربوط به حمل است. در این نوشتار به بررسی هم آن ادله و هم این آثار مرتبط با حمل می‌پردازیم. به نظر نگارنده بر هر دو بخش این بحث، نقدهای جدی وارد است.
کلیدواژه‌ها: اصالت وجود، اعتباریت ماهیت، حمل، حمل اولی، حمل شایع، واسطه در عروض.
 


 

سال انتشار: 
1398
شماره مجله: 
66
شماره صفحه: 
55

بررسي رابطه تفسير مفاهيم فلسفي با مسئله اصالت وجود در انديشه شيخ اشراق و صدرالمتألهين

سال شانزدهم، شماره سوم، پياپي63، بهار 1398

زينب درويشي / دانشجوي دكتري فلسفه و کلام دانشگاه آزاد اسلامي واحد قم    zb_darvishi@yahoo.com
محمدحسين ايراندوست / استاديار گروه فلسفه دانشگاه آزاد اسلامي واحد قم    mohirandoost@gmail.com
حسن معلمي / دانشيار دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام    info@hekmateislami.com
دريافت: 19/08/97                  پذيرش: 19/12/97
چکيده
تفسیر «معقولات ثانی» پیوند ناگسستنی با مسئله «اصالت وجود» دارد که این دادوستد متقابل، در نظام فلسفی شیخ اشراق و حکمت متعالیه بیشتر مشهود است. از رهگذر این جستار مشخص می‌شود که سهروردی نه‌تنها معقولات ثانی منطقی و فلسفی را فاقد وجود خارجی مغایر می‌داند، بلکه به نفی مطلق تحقق خارجی آنها پرداخته، آنها را امور ذهنی صرف قلمداد می‌نماید و در پرتو همین مبنا، نظریه اصالت ماهیت و اعتباریت وجود را مطرح می‌سازد. این در حالی است که به باور صدرالمتألهین ازآنجاکه ظرف تحقق ربط، ظرف تحقق طرفین ربط است، هر دو طرف در ظرف واحد كه همان ظرف اتصاف موضوع به حكم است تحقق دارند؛ بنابراین چون اتصاف در مفاهیم فلسفی در ظرف خارج سامان می‌پذیرد، مفاهیم فلسفی نیز باید تحقق خارجی داشته باشند. صدرالمتألهین در پرتو این مبنا، ضمن نقد برهان شیخ اشراق بر اعتباریت وجود، در سایه براهین نظریه اصالت وجود به تفسیر نحوه تحقق مفاهیم وجودی پرداخته است.
کلیدواژه‌ها: معقولات اولی، معقولات ثانی، مفاهیم فلسفی، اصالت وجود، اصالت ماهیت.


سال انتشار: 
16
شماره مجله: 
63
شماره صفحه: 
39

تحليل و بررسي ديدگاه علامه طباطبائي درباره اولي بودن حمل ميان جنس و نوع

معرفت فلسفي ـ شماره 63 ـ بهار 1398

رضا حصاری / دانشجوی دكتري فلسفه اسلامي دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام    Yazahra2233@gmail.com
داود حیدری / استادیار دانشگاه علوم اسلامی رضوي     Dheidari4@gmail.com
دريافت: 10/08/97                  پذيرش: 14/02/98
چکيده
برخی آثار ابن‌سینا و شاگردان وی بر اولی بودن حمل میان انسان و حیوان اشاره دارند؛ اما با معنایی بسیار متفاوت نسبت به آنچه علامه طباطبائی بیان می‌کند؛ به‌گونه‌ای‌که حمل اولی در آثار ابن‌سینا و پیروان وی، نسبت به آنچه صدرالمتألهين و علامه طباطبائی بیان کرده‌اند، اشتراک لفظی دارد. دیدگاه علامه طباطبائی مبتنی بر حمل اولی بودن میان جنس و نوع است. اعم بودن محمول نسبت به موضوع و در نهایت عدم اتحاد مفهومی موضوع و محمول، اشکالی اساسی بر این دیدگاه می‌باشد؛ لکن توجه به اعتبار نمودن وجود عینی در حمل اولی و تأمل در اصالت وجود، می‌تواند راهی برای پاسخ‌گویی به این اشکالات باشد. کاشفیت حمل میان مفاهیم ذهنی نسبت به خارج، در حمل اولی و عدم انحصار این حمل در حوزه مفاهیم ذهنی، موجب نگرشی تازه به حمل اولی ذاتی خواهد شد. علاوه بر آن، نقش وجود در حمل اولی و اعتبار نمودن وجود، حتی در حوزه ذاتیات شیء، بر اساس اصالت وجود و دیدگاه نهایی حکمت متعالیه تبیین‌پذیر است. در نهایت پس از بررسی اشکالات مطرح‌شده، این دیدگاه قابل دفاع است.
کلیدواژه‌ها: حمل اولی، جنس، نوع، اصالت وجود، وجود عینی.


سال انتشار: 
16
شماره مجله: 
63
شماره صفحه: 
71

تحليل «تشكيك وجود» صدرالمتألهين در چارچوب منطق فازى

فصل‏نامه‏اى علمى ـ پژوهشى در زمينه علوم فلسفى تابستان 1396

سيدمحمدعلى ديباجى / دانشيار دانشگاه تهران    dibaji@ut.ac.ir

زينب يوسف زاده / كارشناس ارشد فلسفه و كلام اسلامى دانشگاه تهران    z_yosef184@yahoo.com

دريافت: 24/9/95               پذيرش: 12/4/96

 

چكيده

در نظريه مجموعه ها نه تنها صفر و يك، بلكه ميزان عضويت مجموعه اى از اعداد ميان صفر و يك مطرح است؛ اين اصل اساسى تفكر فازى است. ديگر جهان پيرامون تنها سياه و سفيد نيست، بلكه خاكسترى نيز هست و هر عضوى در اين مجموعه خاكسترى، داراى ارزش عددى ميان صفر تا يك است. از سوى ديگر نظام فلسفى صدرالمتألهين بر پايه اصالت وجود شكل گرفته و نوآورى و نقطه اوج آن طرح تشكيك در مراتب حقيقت وجود است. با توجه به مبناى اصالت وجود، وجود حقيقت واحدى است كه تمام هويت و متن خارج را تشكيل مى دهد. اين حقيقت واحد وجود كه در موجودات كثير و حقايق خارجى مشترك است، به نحو تشكيكى و ذومراتب در خارج موجود است. بهره مندى از تفكر تشكيكى در حكمت متعاليه، داراى آثارى سودمند در شناخت موجودات خارجى به عنوان حقايق متكثر است و به نوعى با تفكر فازى قرابت دارد. اكنون پرسش اين است كه آيا ميان تفكر فازى و اصل تشكيك وجود قرابت و رابطه اى هست يا نه؟ اين جستار درصدد پاسخ به اين پرسش، به مؤلفه هاى متعددى رسيده است كه اين قرابت را اثبات مى كند.

 

كليدواژه ها: منطق فازى، صدرالمتألهين، اصالت وجود، تشكيك وجود.


 

سال انتشار: 
14
شماره مجله: 
56
شماره صفحه: 
81

بررسى ديدگاه مخالفان قاعده حداكثرى سنخيت علت و معلول

فصل‏نامه‏اى علمى ـ پژوهشى در زمينه علوم فلسفى زمستان 1395

حجت اللّه مرزانى / استاديار گروه معارف اسلامى دانشگاه آزاد اسلامى واحد كرج        hojat.marzani@kiau.ac.ir

دريافت: 15/10/94               پذيرش: 25/9/95

 

سال انتشار: 
14
شماره مجله: 
54
شماره صفحه: 
27

نوآورى هاى حكيم سبزوارى درباره مسئله اصالت وجود

فصل نامه اى علمى ـ پژوهشى در زمينه علوم فلسفى تابستان 1395

حسينعلى شيدان شيد / استاديار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه                        shidanshid@rihu.ac.ir

دريافت: 11/11/93               پذيرش: 25/6/94

 

چكيده

حكيم سبزوارى در مسئله اصالت وجود، چه با اقامه استدلال هاى جديد و چه با كوشش در رد شبهات واردشده بر اين نظريه، نوآورى هايى در حكمت متعاليه به ميراث گذاشته است. اين مقاله به گزارش، تحليل و بررسى استدلال هاى وى كه بر اساس خيريت وجود، محال بودن تشكيك در ماهيت، خروج ماهيات از حالت استواى نسبت، توحيد ذاتى و توحيد فعلى، نفى ماهيت خداوند سبحان، و ارتباط صادر نخستين با خداوند اقامه شده اند، و نيز بررسى رويكردهاى وى به دو شبهه اصالت ماهيت در عرض اصالت وجود و دشوارىِ توجيهِ كثرت عَرْضى در وجود اختصاص دارد.

 

كليدواژه ها: حكيم سبزوارى، اصالت وجود، خيريت وجود، تشكيك وجود، اصالت ماهيت، صادر نخستين، كثرت عَرْضى.

 

سال انتشار: 
13
شماره مجله: 
52
شماره صفحه: 
145

تبيين ديدگاه كريپكى درباره اسم خاص و اسم جنس و تطبيق آن با اصالت وجود

سال دوازدهم، شماره دوم - زمستان 1393

مهدى اميريان[1]

غلامعلى اسماعيلى كريزى[2]

چكيده

كريپكى برخلاف فرگه و راسل معتقد است كه اسم خاص و اسم جنس نقش معنابخشى ندارند، بلكه صرفا دلالت بر مدلول كرده، مانند برچسب عمل مى كنند. وى بر آن است كه اين دو اسم، دال هاى ثابتى هستند كه در همه جهان هاى ممكن بر يك چيز دلالت مى كنند و مدلولشان از يك جهان به جهان ديگر تغيير نمى يابد. بدين ترتيب نمى توان آنها را با اوصاف كه دال متغيرند، هم ارز دانست. مقاله حاضر درصدد است نشان دهد كه در پرتو اصالت وجود مى توان از عقيده كريپكى درباره اسم خاص، دفاع كرد. طبق اصالت وجود، نه ماهيت و وصف، بلكه صرفا وجودْ متن عالم خارج را پر كرده است. لذا اسم خاص بر واقعيات خارجى كه حقيقت وجودى دارند و در همه جهان هاى ممكن بر يك چيز دلالت مى كنند، اطلاق مى شود؛ اما در مقابل اسم جنس صرفا به ماهيت كه امرى ذهنى و كلى است اطلاق مى شود. لذا طبق مبانى اصالت وجود، در اينجا نمى توان با كريپكى موافقت كرد و اسم جنس را بدون معنا دانست.

 

كليدواژه ها: اسم خاص، اسم جنس، دال ثابت، دال متغير، جهان ممكن، اصالت وجود، ماهيت.



[1] دانشجوى دكترى فلسفه ذهن پژوهشكده علوم شناختى تهران. mehdiamiriyan@gmail.com

[2] عضو هيئت علمى گروه فقه و مبانى حقوق دانشگاه آزاد اسلامى واحد دامغان.

دريافت: 19/3/93               پذيرش: 29/9/93

 

سال انتشار: 
12
شماره مجله: 
46
شماره صفحه: 
101

حركت جوهري و تجدّد امثال؛ تأمّلات و پرسش‌ها/ محمّد فنائي اشكوري

سال سوم، شماره چهارم، تابستان 1385، 43ـ11

حركت جوهري و تجدّد امثال تأمّلات و پرسش‌ها1

محمّد فنائي اشكوري چكيده

صدرالدين شيرازي با طرح نظريه حركت جوهري، بحث حركت در فلسفه را به ساحت مابعدالطبيعي بسيار عميق‌تري از آنچه در گذشته بوده است، مي‌رساند. وي نه به ادراك حسي از حركات سطحي قناعت مي‌كند و نه به ذوق عارفانه و شاعرانه بسنده مي‌نمايد، بلكه بر مبناي يك هستي‌شناسي اصالة‌الوجودي با براهين گوناگون حركت عام و بنيادين عالم مادي را اثبات مي‌كند و بر پايه آن، براي بسياري از مسائل پيچيده فلسفي پاسخ‌هاي راهگشايي عرضه مي‌كند. نوشتار حاضر، حاصل تأمّلاتي پيرامون اين نظريه و تدقيق در براهين و نتايج آن است. نتيجه اين تأمّلات، طرح ملاحظات و پرسش‌هايي است كه اميد است اعتنا به آنها، در تعميق و پيشبرد اين بحث سودمند واقع شود.

كليد واژه‌ها

حركت جوهري، قوّه و فعل، موضوع حركت، حركت اعراض، اصالت وجود، تشخص، غايت‌داري، تجدّد امثال.

سال انتشار: 
3
شماره مجله: 
12
شماره صفحه: 
11
محتوای تغذیه