سیدمهدی امام‌جمعه / دانشيار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهان m.amami lta.ui.ac.ir
* سیدمحمدمحسن میرمرشدی / دانشجوی دكتري فلسفه مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني ره mohsengmirus@gmail.com
دريافت: 12/12/98 پذيرش: 25/06/99
چکيده
مسئله ذهنیت و عینیت در فلسفه عرصههای متفاوتی از زندگی بشری را تحت تأثیر قرار داده است. از جمله این عرصهها فلسفه هنر و به‌ویژه مسئله شناخت زیبایی است. صدرالمتألهين و کانت، دو فیلسوف اسلامی و غربی هستند که در این حوزه کنکاش و نظریات تأثیرگذاری را مطرح کرده‌اند. با مقایسه دیدگاه هر دو فیلسوف میتوان به این نتیجه رسید که هر دو به گونه‌ای معتقد به دخالت ذهن در درک زیبایی هستند؛ ولی کانت ورای زیبایی ذهنی، زیبایی عینی را قبول ندارد و تمام زیبایی را به ذهن و احساس درکشده ناشی از آن بازمی‌گرداند. در مقابل اگرچه صدرالمتألهين ذهن را در درک زیبایی دخیل می‌داند و قائل به درک زیبایی در مرتبه بالاتری از عالم مادی است، اما حقیقت زیبایی را از آن جهت که از اوصاف وجود و مساوق با وجود است، متشخص در خارج لحاظ می کند. صدرالمتألهين با گنجاندن زیبایی تحت معقولات فلسفی و کانت با ذهنیِ صرف دانستن زیبایی، در عمل وجودی مستقل برای زیبایی در نظر نمیگیرند.
کلیدواژه‌ها: عینیت و ذهنیت، زیبایی، کانت، صدرالمتألهين، مکتب صدرایی.
