فصلنامهاى علمى ـ پژوهشى در زمينه علوم فلسفى تابستان 1396
محمدعلى محيطى اردكان / استاديار گروه فلسفه مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمينى قدس سره mohiti@qabas.net
دريافت: 25/5/95 پذيرش: 19/2/96
چكيده
بيشتر فيلسوفان در طول تاريخ نه تنها نتوانسته اند شعور همگانى موجودات را به لحاظ فلسفى به اثبات برسانند، بلكه بر اساس برخى ادله، شعور ماديات را انكار كرده اند. حكمت متعاليه در مقام ارائه تبيينى فلسفى از اين آموزه دينى گام هايى ارزنده برداشته و صدرالمتألهين و تابعان حكمت متعاليه در مقام تبيين عقلى و استدلال بر آن برآمده اند. در اين مقاله با به كارگيرى روش توصيفى ـ تحليلى و با رويكردى تطبيقى و انتقادى، تبيين سريان ادراك در ماديات با توجه به حيثيت تجردى آنها بررسى شده است. يافته هاى پژوهش حاضر حاكى از آن است كه هرچند صدرالمتألهين و بسيارى از انديشمندان، تبيين يادشده را پذيرفته و آن را به عنوان يكى از راه هاى جمع بين اعتقاد به شعور همگانى موجودات بر اساس دليل مساوقت از يك سو و پذيرش ادله تجرد علم از سوى ديگر مطرح كرده اند، درستى آن كانون ترديد است. البته به اعتقاد نويسنده، هرچند نمى توان با اين دليل به اثبات شعور همگانى موجودات پرداخت، با استناد به آيات و رواياتى كه به دلالت مطابقى و يا التزامى بر سريان ادراك در موجودات دلالت دارند مى توان به اين نتيجه دست يافت كه هر موجودى ـ از جمله ماديات از آن جهت كه مادى هستند ـ بهره اى از علم دارد.
كليدواژه ها: ادراك، تجرد، رب النوع، ملكوت، حكمت متعاليه، ماديات.
