اصالت ماهيت

سال نوزدهم، شماره اول، پياپي 73، پاييز 1400، ص 49ـ64

نوع مقاله: پژوهشي
* علی بابایي / دانشيار گروه فلسفه دانشگاه محقق اردبیلی     hekmat468@yahoo.com
سيدمختار موسوي / دكتري فلسفه و كلام اسلامي دانشگاه علامه طباطبائي     smm190@gmail.com
دريافت: 1400/1/27                  پذيرش: 1400/6/30

سال شانزدهم، شماره سوم، پياپي63، بهار 1398

زينب درويشي / دانشجوي دكتري فلسفه و کلام دانشگاه آزاد اسلامي واحد قم    zb_darvishi@yahoo.com
محمدحسين ايراندوست / استاديار گروه فلسفه دانشگاه آزاد اسلامي واحد قم    mohirandoost@gmail.com
حسن معلمي / دانشيار دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام    info@hekmateislami.com
دريافت: 19/08/97                  پذيرش: 19/12/97
چکيده
تفسیر «معقولات ثانی» پیوند ناگسستنی با مسئله «اصالت وجود» دارد که این دادوستد متقابل، در نظام فلسفی شیخ اشراق و حکمت متعالیه بیشتر مشهود است. از رهگذر این جستار مشخص می‌شود که سهروردی نه‌تنها معقولات ثانی منطقی و فلسفی را فاقد وجود خارجی مغایر می‌داند، بلکه به نفی مطلق تحقق خارجی آنها پرداخته، آنها را امور ذهنی صرف قلمداد می‌نماید و در پرتو همین مبنا، نظریه اصالت ماهیت و اعتباریت وجود را مطرح می‌سازد. این در حالی است که به باور صدرالمتألهین ازآنجاکه ظرف تحقق ربط، ظرف تحقق طرفین ربط است، هر دو طرف در ظرف واحد كه همان ظرف اتصاف موضوع به حكم است تحقق دارند؛ بنابراین چون اتصاف در مفاهیم فلسفی در ظرف خارج سامان می‌پذیرد، مفاهیم فلسفی نیز باید تحقق خارجی داشته باشند. صدرالمتألهین در پرتو این مبنا، ضمن نقد برهان شیخ اشراق بر اعتباریت وجود، در سایه براهین نظریه اصالت وجود به تفسیر نحوه تحقق مفاهیم وجودی پرداخته است.
کلیدواژه‌ها: معقولات اولی، معقولات ثانی، مفاهیم فلسفی، اصالت وجود، اصالت ماهیت.

فصل نامه اى علمى ـ پژوهشى در زمينه علوم فلسفى تابستان 1395

حسينعلى شيدان شيد / استاديار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه                        shidanshid@rihu.ac.ir

دريافت: 11/11/93               پذيرش: 25/6/94

چكيده

حكيم سبزوارى در مسئله اصالت وجود، چه با اقامه استدلال هاى جديد و چه با كوشش در رد شبهات واردشده بر اين نظريه، نوآورى هايى در حكمت متعاليه به ميراث گذاشته است. اين مقاله به گزارش، تحليل و بررسى استدلال هاى وى كه بر اساس خيريت وجود، محال بودن تشكيك در ماهيت، خروج ماهيات از حالت استواى نسبت، توحيد ذاتى و توحيد فعلى، نفى ماهيت خداوند سبحان، و ارتباط صادر نخستين با خداوند اقامه شده اند، و نيز بررسى رويكردهاى وى به دو شبهه اصالت ماهيت در عرض اصالت وجود و دشوارىِ توجيهِ كثرت عَرْضى در وجود اختصاص دارد.

كليدواژه ها: حكيم سبزوارى، اصالت وجود، خيريت وجود، تشكيك وجود، اصالت ماهيت، صادر نخستين، كثرت عَرْضى.