سال يازدهم، شماره اول، پاييز 1392، 85ـ104
مريم سالم1
چكيده
فلاسفه علم در عصر حاضر معتقدند كلمه علت (cause) كه در ترجمه هاى آثار ارسطو وجود دارد اشتباه است و هيچ گاه منظور ارسطو از معادل يونانى اين كلمه (aitia, aition)، آن چيزى نبوده كه فلاسفه اسلامى و بعد، فلاسفه مدرسى مى فهميدند و واژه علت يا causeرا به جاى آن برگزيده اند. به اعتقاد آنها ارسطو تنها به فكر تبيين چگونگى پيدايش پديده هاى عالم بوده و كارى به علل فراطبيعى پيدايش اين پديده ها نداشته است؛ ازاين رو علت نزد او چيزى جز تبيين نبوده است و علل چهارگانه، تبيين هاى چهارگانه اى هستند كه ارسطو از آنها استفاده مى كند تا پيدايش، حركت و دگرگونى را تبيين كند. اين دسته از فلاسفه با تغيير اصطلاح علت به تبيين درصدد اصلاح سوءفهم هاى حاصل از انديشه ارسطو هستند. با بررسى آثار ارسطو و نيز نواقصى كه در نظريه تبيين وجود دارد به خوبى مى توان نادرستى سخن فلاسفه علم را ثابت كرد و نشان داد كه ارسطو نه تنها به تحليل چگونگى پيدايش نظر داشته است، چرايى پيدايش نيز برايش بسيار مهم بوده است.
كليدواژه ها: علت، عليّت، تبيين، ارسطو، فلسفه علم.
