TY  - JOUR
ID  - 5000834
TI  - بررسی رویکرد ارزش‌شناختی جبرگرایی در فلسفة فناوری
JO  - مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)
JA  - 4
LA  - fa
SN  - 1735-4545
AU  - Mustafa, Eslami 
AD  - دانشجوی دکتری - فلسفه - مؤسسه
AU  - Mohammad Ali, Mohiti Ardakan
AD  - دانشیار ـ فلسفه اسلامی ـ مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)
Y1  - 2025
PY  - 2025
VL  - 22
IS  - 4
SP  - 149EP  - 167مبانی علوم انسانی اسلامی ,ارزش‌شناسی ,جبرگرایی ,فلسفه اسلامی ,فلسفة فناوري ,DO  - 10.22034/marefatfalsafi.2024.5000834
AB  - هرچند فناوری موجب آسایش و رفاه انسان شده، اما پیامدهای مخرب آن نیز از دید فیلسوفان علوم انسانی پنهان نمانده است. یکی از چالش‌های اساسی در این حوزه، رویکرد ارزش‌شناختی جبرگرایی در فلسفة فناوری است. آیا انسان در اختیار فناوری است، یا فناوری در اختیار انسان؟ و آیا اهداف و ارزش‌ها از ابزارها تفکیک‌پذیرند؟ این پژوهش با رویکردی عقلانی، کوشیده است جبرانگاری در فلسفة فناوری را از منظر ارزش‌شناختی، تحلیل، بررسی و نقد کند. به همین منظور، ابتدا نسبت اراده‌گرایی و جبرگرایی و ارتباط آنها با ذات‌گرایی و ابزارگرایی را بررسی کرده، سپس در تحلیل رویکرد مباشر و غیرمباشر جبرگرایانه به فناوری، ارتباط آن با ارزش‌ها را تحلیل نموده است. داده‌های این پژوهش به شیوة «کتابخانه‌ای» گردآوری و با روش «تحلیل منطقی» بررسی شده‌اند. در نقد دیدگاه جبری به فناوری، باید به وجود اعتباری فناوری توجه کرد. ازاین‌رو نمی‌توان آن را به‌مثابة نیرویی تلقی نمود که انسان‌ها را تحت تسلط و تدبیر خود قرار می‌دهد. بی‌توجهی به لوازم منطقی اراده و اختیار انسان در نظام‌های اختیاربنیان (مانند اخلاق و حقوق) از دیگر چالش‌های این رویکرد است. این تحلیل به همراه بررسی شرط ارزشمندی (یعنی اکتسابی بودن صفت یا اختیاری بودن فعل) نشان می‌دهد که محصولات فناورانه فی‌نفسه ارزشمند محسوب نمی‌شوند. با این ‌حال، اگر فناوری را در قالب فعل فاعل مرید در نظر بگیریم، با توجه به نیات فاعل، می‌توان آن را ارزش‌داوری کرد.
UR  - https://marefatfalsafi.nashriyat.ir/node/5000834
L1  - https://marefatfalsafi.nashriyat.ir/sites/marefatfalsafi.nashriyat.ir/files/article-files/5000834-1757128521.pdf
ER  -