@article {
author = {Eslami , Mustafa and Mohiti Ardakan, Mohammad Ali},
title = {بررسی رویکرد ارزش‌شناختی جبرگرایی در فلسفة فناوری},
journal = {معرفت فلسفی 88 ، تابستان 1404},
volume = {22},
number = {4},
pages = {149-167},
year  = {2025},
publisher = {Imam Khomeini Educational and Research Institute},
issn = {1735-4545},
eissn = {2980-8294},
doi = {10.22034/marefatfalsafi.2024.5000834},
abstract = {Although technology has brought comfort and well-being to humans, its destructive consequences have not remained hidden from the eyes of humanities philosophers. One of the fundamental challenges in this field is the axiological approach of determinism in the philosophy of technology. Is humanity controlled by technology, or is technology controlled by humanity? And are goals and values separable from tools? This research, with a rational approach, has attempted to analyze, examine, and critique technological determinism from an axiological perspective. To this end, it first examines the relationship between voluntarism and determinism and their connection to essentialism and instrumentalism, and then analyzes the connection with values in analyzing the direct and indirect deterministic approach to technology. The data for this research were collected using the ‘library’ method and examined by the ‘logical analysis’ method. In criticizing the deterministic view of technology, attention must be paid to the conventional nature of technology. Therefore, it cannot be considered a force that places humans under its dominion and control. Disregard for the logical implications of human will and choice in systems based on free will (such as ethics and law) is another challenge of this approach. This analysis, along with examining the condition of value (i.e., the acquired nature of a trait or the volitional nature of an act), shows that technological products are not intrinsically valuable. However, if we consider technology within the framework of the act of a volitional agent, considering the agent’s intentions, it can be axiologically evaluated.},
keywords = {foundations of Islamic humanities, axiology, determinism, philosophy of technology, Islamic philosophy, },
title_fa = {بررسی رویکرد ارزش‌شناختی جبرگرایی در فلسفة فناوری},
abstract_fa ={هرچند فناوری موجب آسایش و رفاه انسان شده، اما پیامدهای مخرب آن نیز از دید فیلسوفان علوم انسانی پنهان نمانده است. یکی از چالش‌های اساسی در این حوزه، رویکرد ارزش‌شناختی جبرگرایی در فلسفة فناوری است. آیا انسان در اختیار فناوری است، یا فناوری در اختیار انسان؟ و آیا اهداف و ارزش‌ها از ابزارها تفکیک‌پذیرند؟ این پژوهش با رویکردی عقلانی، کوشیده است جبرانگاری در فلسفة فناوری را از منظر ارزش‌شناختی، تحلیل، بررسی و نقد کند. به همین منظور، ابتدا نسبت اراده‌گرایی و جبرگرایی و ارتباط آنها با ذات‌گرایی و ابزارگرایی را بررسی کرده، سپس در تحلیل رویکرد مباشر و غیرمباشر جبرگرایانه به فناوری، ارتباط آن با ارزش‌ها را تحلیل نموده است. داده‌های این پژوهش به شیوة «کتابخانه‌ای» گردآوری و با روش «تحلیل منطقی» بررسی شده‌اند. در نقد دیدگاه جبری به فناوری، باید به وجود اعتباری فناوری توجه کرد. ازاین‌رو نمی‌توان آن را به‌مثابة نیرویی تلقی نمود که انسان‌ها را تحت تسلط و تدبیر خود قرار می‌دهد. بی‌توجهی به لوازم منطقی اراده و اختیار انسان در نظام‌های اختیاربنیان (مانند اخلاق و حقوق) از دیگر چالش‌های این رویکرد است. این تحلیل به همراه بررسی شرط ارزشمندی (یعنی اکتسابی بودن صفت یا اختیاری بودن فعل) نشان می‌دهد که محصولات فناورانه فی‌نفسه ارزشمند محسوب نمی‌شوند. با این ‌حال، اگر فناوری را در قالب فعل فاعل مرید در نظر بگیریم، با توجه به نیات فاعل، می‌توان آن را ارزش‌داوری کرد.},
keywords_fa = {مبانی علوم انسانی اسلامی ,ارزش‌شناسی ,جبرگرایی ,فلسفه اسلامی ,فلسفة فناوري ,},
url = {https://marefatfalsafi.nashriyat.ir/node/5000834},
eprint = {https://marefatfalsafi.nashriyat.ir/sites/marefatfalsafi.nashriyat.ir/files/article-files/5000834-1757128521.pdf}
}