سال بيستم، شماره دوم، پياپي 78، زمستان 1401، ص 7ـ24

سال نوزدهم، شماره سوم، پياپي 75، بهار 1401، ص 27ـ40

نوع مقاله: پژوهشي

* فرح رامين / دانشيار گروه فلسفه دانشگاه قم     f.ramin@qom.ac.ir
محمدتقي يوسفي / دانشيار گروه فلسفه دانشگاه باقرالعلوم(ع)     yosofi@bou.ac.ir
عالمه علامي / دانشجوي دکتري کلام اسلامي دانشگاه قم    alemeallami@gmail.com
دريافت: 16/05/1400                  پذيرش: 13/11/1400

سال نوزدهم، شماره سوم، پياپي 75، بهار 1401، ص 41ـ56

نوع مقاله: پژوهشي
* آيسودا هاشم‌پور / دانشجوي دکتري حکمت متعاليه دانشگاه اصفهان     Aysooda.hashempour@gmail.com
محمد بيدهندي / دانشيار گروه فلسفه و کلام اسلامي دانشگاه اصفهان     Bidhendimohammad@yahoo.com 
دريافت: 24/03/1400                  پذيرش: 15/10/1400

سال نوزدهم، شماره دوم، پياپي 74، زمستان 1400، ص 105ـ116

نوع مقاله: پژوهشي
محمدعلی محیطی اردکان / استادیار گروه فلسفه مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)    hekmatquestion@gmail.com 
دريافت: 1400/4/2                  پذيرش: 1400/9/27

سال نوزدهم، شماره دوم، پياپي 74، زمستان 1400، ص 73ـ90

نوع مقاله: پژوهشي
* حسن کرمي / دانشجوی دکتری فلسفه تطبیقی مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره)    Hasan.karami118@gmail.com
سيدمحمدمهدي نبويان / دكتري فلسفه تطبيقي مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره)    smm.nabavian@yahoo.com
دريافت: 1400/5/5                  پذيرش: 1400/10/12

* یاسر حسین‌پور / دکتری حکمت متعالیه مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره    hoseinpour.yaser@gmail.com
غلامرضا فیاضی / استاد گروه فلسفه مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره
دريافت: 29/09/99                  پذيرش: 25/03/1400
چکيده
در این نوشتار علاوه بر اعلام موضع درباره وحدت و یا تعدد نوعی نفوس بشری به دنبال پاسخی درخور برای حل معمای روان‌شناختی چگونگی ماهیت انسان هستیم. یکی از مباحث مطرح در علم‌النفس فلسفی، مسئله وحدت و یا تعدد نوعی نفوس انسانی است. اندیشمندان مسلمان در این زمینه اقوال مختلفی را مطرح ساخته‌اند و علاوه بر اقامه استدلال از شواهد قرآنی و روایی در تثبیت اندیشه خود بهره برده‌اند. برخی حکمای اسلامی معتقد به وحدت نوعی نفوس و برخی دیگر معتقد به تعدد آن هستند. در این میان صدرالمتألهین در بعضی کتب خود نظری بینابین ارائه داده و به وحدت ابتدایی نفوس در نوع و در عین حال کثرت نوعی آنها طی یک حرکت جوهری رأی داده است. این مسئله فلسفی قرابت سازنده‌ای دارد با مسئله مطرح در روان‌شناسی تحت عنوان ماهیت روان‌شناختی انسان که در آن روان‌شناسان دیدگاه‌های مختلف و بعضاً متضادی بیان کرده‌اند. بعضی ماهیت انسان را خنثا دانسته‌اند، برخی آن را دارای تمایلات شر انگاشته‌اند و بعضی نیز تمایلات خیر را به آن نسبت داده‌اند. با حل مسئله وحدت یا تعدد نوعی نفوس در حکمت اسلامی، پاسخی درخور به پرسش مطرح‌شده در علم روان شناسی داده می‌شود.
کلیدواژه‌ها: تعدد نوعی نفوس، حکمت اسلامی، روان‌شناسی، صدرالمتألهين، ماهیت انسان.
 

سال نوزدهم، شماره اول، پياپي 73، پاييز 1400، ص 49ـ64

نوع مقاله: پژوهشي
* علی بابایي / دانشيار گروه فلسفه دانشگاه محقق اردبیلی     hekmat468@yahoo.com
سيدمختار موسوي / دكتري فلسفه و كلام اسلامي دانشگاه علامه طباطبائي     smm190@gmail.com
دريافت: 1400/1/27                  پذيرش: 1400/6/30

سیدمهدی امام‌جمعه / دانشيار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهان     m.amami lta.ui.ac.ir
* سیدمحمدمحسن میرمرشدی / دانشجوی دكتري فلسفه مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني ره    mohsengmirus@gmail.com
دريافت: 12/12/98                  پذيرش: 25/06/99
چکيده
مسئله ذهنیت و عینیت در فلسفه عرصه‎های متفاوتی از زندگی بشری را تحت تأثیر قرار داده است. از جمله این عرصه‎ها فلسفه هنر و به‌ویژه مسئله شناخت زیبایی است. صدرالمتألهين و کانت، دو فیلسوف اسلامی و غربی هستند که در این حوزه کنکاش و نظریات تأثیرگذاری را مطرح کرده‌اند. با مقایسه دیدگاه هر دو فیلسوف می‎توان به این نتیجه رسید که هر دو به گونه‌ای معتقد به دخالت ذهن در درک زیبایی هستند؛ ولی کانت ورای زیبایی ذهنی، زیبایی عینی را قبول ندارد و تمام زیبایی را به ذهن و احساس درک‎شده ناشی از آن بازمی‌گرداند. در مقابل اگرچه صدرالمتألهين ذهن را در درک زیبایی دخیل می‌داند و قائل به درک زیبایی در مرتبه بالاتری از عالم مادی است، اما حقیقت زیبایی را از آن جهت که از اوصاف وجود و مساوق با وجود است، متشخص در خارج لحاظ می کند. صدرالمتألهين با گنجاندن زیبایی تحت معقولات فلسفی و کانت با ذهنیِ صرف دانستن زیبایی، در عمل وجودی مستقل برای زیبایی در نظر نمی‎گیرند.
کلیدواژه‌ها: عینیت و ذهنیت، زیبایی، کانت، صدرالمتألهين، مکتب صدرایی.
 

سال هفدهم، شماره اول، پياپي 65، پاييز 1398

محمدجواد نصر آزادانی / دانشجوي دكتري فلسفه و كلام اسلامي دانشگاه قم    gomgashteh1989@gmail.com
مهری چنگی آشتیانی / استادیار گروه معارف اسلامي دانشکده شریعتی
دريافت: 19/12/97                  پذيرش: 30/03/98
چکيده
اعتقاد به حرکت جوهری در عالم ماده، یکی از بنیادهای فکری فلسفه صدرالمتألهین است. اثبات این نظریه توسط او در قدم اول در گرو پاسخ به ادله استحاله حرکت جوهری است که عمدتاً خود مبتنی بر برخی مبانی مطروحه در حکمت متعالیه است. دو مبنای مهم تأثیرگذار در رفع اشکالات حرکت جوهری عبارت‌اند از وجودی شدن بحث حرکت در فلسفه صدرالمتألهين و اعتقاد به حرکت قطعیه توسط او. تحقیق پیش‌رو با توضیح این دو مبنا، پاسخ دو اشکال برگرفته ازکلام ابن‌سینا را که عبارت‌اند از عدم بقای موضوع و لزوم فعلیت انواع نامتناهی در بین حاصرین، تبیین کرده است؛ چراکه با توجه به مبانی فوق، مقوله در حین حرکت دارای یک فرد است، اما فردی ممتد و سیال به طول مدت زمان حرکت و حرکت نیز چیزی جز سیلان وجود همین فرد نیست؛ یعنی فرایندی ممتد و متصل و سیال است و ازآنجاکه اتصال و پیوستگی از اموری است که ملاک وحدت شخصی هستند، حرکت خودبه‌خود یک فرایند واحد شخصی است و وحدت آن ذاتی و بی‌نیاز از حافظ وحدت است، نه عرضی نیازمند حافظ وحدت. همچنین هرچند انواع ماهیت از مراحل مختلف وجود سیال از طریق بستن مرزهای آن انتزاع می‌شوند، اما وجود انواعِ بالفعل از ماهیات لازم نمی‌آید؛ زیرا اصالت با وجود است و وجودِ واحدِ متصلِ تدریجی است که انواع ماهیات نامحدود بالقوه در آن حضور دارند و چون بالقوه هستند، حصر نامتناهی در بین دو حاصر پیش نمی‌آید.
كليدواژه‌ها: حرکت جوهری، بقای موضوع، صدرالمتألهين، حرکت قطعیه، ابن‌سینا، سیلان وجود.
 

سال شانزدهم، شماره چهارم، پياپي64، تابستان 1398

سمیه عظیمی / دانشجوي دكتري فلسفه و كلام اسلامي، گروه فلسفه، دانشكده ادبيات و علوم انساني، دانشگاه آزاد اسلامي واحد تهران مركزی، تهران، ایران.    azimi.s9631@yahoo.com
عزیزالله افشار كرماني / دانشیار گروه فلسفه، دانشكده ادبيات و علوم انساني، دانشگاه آزاد اسلامي واحد تهران مركزی، تهران، ايران. (مسئول مكاتبات)    k.afshar.a@gmail.com
دريافت: 19/03/97                  پذيرش: 18/10/97
چکيده
فلسفه با اینکه عهده‌دار بررسی احکام کلی وجود است، اما بررسی احکام عدم نیز به‌تبع وجود در فلسفه سامان می‌پذیرد. صدرالمتألهین و مارتین هایدگر، هر دو اهتمام ویژه‌ای به بررسی احکام عدم داشته‌اند که نوشتار حاضر به بررسی تطبیقی این مسئله از منظر این دو فیلسوف بزرگ پرداخته است. از رهگذر این جستار مشخص می‌شود که در اندیشه صدرالمتألهین، «عدم» در عین وحدت مفهومی، دو کاربرد دارد: 1. نقیض وجود؛ 2. فقدان کمال؛ اما هایدگر چهار معنا برای عدم در نظر می‌گیرد: 1. عدم به‌مثابه نفی کامل کلیت موجودات؛ 2. عدم به‌مثابه هستی نامتعین؛ 3. عدم به‌مثابه فقر تام و تمام موجودات؛ 4. عدم به‌مثابه نیستی یا ناهستی.
کلیدواژه‌ها:: عدم، حکمت متعالیه، صدرالمتألهین، هایدگر، دازاین.