سال بيستم، شماره دوم، پياپي 78، زمستان 1401، ص 111ـ128

نوع مقاله: پژوهشي
احمد فاضلي/ استاديار گروه فلسفه اخلاق دانشگاه قم     Ahmad.fazeli@gmail.com
* محمد تاجيک چوبه/ دانشجوي دکتري فلسفه اخلاق دانشگاه قم     Mohtajik110@gmail.com

سال نوزدهم، شماره چهارم، پياپي 76، تابستان 1401، ص 97ـ114

نوع مقاله: پژوهشي
محمد محمدرضايي / استاد گروه فلسفه، پرديس فارابي دانشگاه تهران، قم، ايران    mmrezai@ut.ac.ir
* ابوذر نوروزي/ گروه معارف اسلامی، واحد شهرضا، دانشگاه آزاد اسلامي، شهرضا، ایران    n.abouzar15@gmail.com
محسن شيراوند / استاديار گروه فلسفه اخلاق، دانشكده الهيات و معارف اهل‌البيت(ع)، دانشگاه اصفهان
    m.shiravand@Itr.ui.ac.ir 

فصل نامه اى علمى ـ پژوهشى در زمينه علوم فلسفى بهار 1395

مهدى امينى / دانشجوى دكترى حكمت هنر دينى دانشگاه اديان و مذاهب                m.amini@urd.ac.ir

اكبر فايدئى / مربى گروه فلسفه و حكمت اسلامى دانشگاه شهيد مدنى آذربايجان                     faydei@yahoo.com

دريافت: 25/10/93                    پذيرش: 29/5/94

چكيده

جستار پيش رو مدعى است هنر تنها محصول احساسات و اذواق خالق آن نيست، بلكه هنرمند در نسبتى كه با حقيقت مى يابد علاوه بر اينكه بارقه هايى از آن را وجدان مى كند، زمينه انكشاف آن را نيز در اثر هنرى خود مهيا مى سازد و از اين رهگذر به هنر خويش وجهى از معرفت بخشيده، بدان اصالت مى دهد. با توجه به اين فرضيه كه فى نفسه داراى اهميت است، چيستى حقيقت و نسبت و كيفيت حضور آن در هنر، مسئله اى بنيادين است كه مى توان پاسخ آن را در انديشه هاى حكمى يكى از شاخص ترين فلاسفه اسلام يعنى صدرالمتألهين جست وجو كرد. ازاين رو اين پژوهش با توصيف مبانى حقيقت و رقيقت، اتحاد عالم و معلوم، عقل عملى، و كاركرد خيال در «ترويح اجسام و تجسيم ارواح»، به تبيين نسبت و نقش اين مبانى در چگونگى حضور حقيقت در تكوين صنايع و آثار هنرى مى پردازد.

كليدواژه ها: حقيقت، صنايع، آثار هنرى، خيال، عقل، معرفت، صدرالمتألهين.

فصل نامه اى علمى ـ پژوهشى در زمينه علوم فلسفى پاييز 1393

محمد سربخشى[1]

چكيده

برداشتى كه مخالفان فلسفه از حقيقت آن دارند با آنچه فيلسوفان از آن اراده كرده اند يكى نيست. برخى از ايشان حقيقت فلسفه را بازى با مفاهيم و توضيح آنها و حداكثر اقامه برهان مى دانند. حتى برخى در برهانى بودن فلسفه ترديد روا مى دارند. اين در حالى است كه دقت در تعاريف خود فلاسفه و تصريحات ايشان نشان مى دهد فلسفه از ديدگاه آنان حقيقتى بس فراخ دارد و همه عرصه هاى دانش و عمل را دربر مى گيرد. اين برداشت دست كم در ميان فلاسفه اسلامى وجود دارد. بى توجهى به معناى حقيقى فلسفه موجب طرح اشكال هاى فراوانى نسبت به آن شده است. اين اشكال گيرى به ويژه از سوى كسانى كه داعيه تدين دارند و به گمان خود فلسفه را در تعارض با دين مى بينند نمود بيشترى دارد.

     مقاله حاضر مى كوشد نشان دهد فلسفه نه تنها دانشى برهانى است، بلكه عمل نيز جزو حقيقت آن است و فيلسوف حقيقى كسى است كه علاوه بر تسلط بر قلمرو دانش، در عرصه عمل به دستورهاى اخلاقى نيز به كمال رسيده است.

كليدواژه ها: فلسفه، حقيقت، حكم، عمل، ايمان، فلسفه اسلامى، مخالفت با فلسفه.

تطابق عوالم

عبدالرسول عبوديت

چكيده

مبحث تطابق عوالم در حكمت متعاليه، متأثر از مبحث حضرات خمس در عرفان نظري است. در اين مقاله، ابتدا وجود خاص (يا فرد) ماهيت و وجود جمعي آن توضيح داده مي‌‌شوند و سپس بر اساس تشكيك در ماهيتْ افراد طولي ماهيت و بر اساس تشكيك در وجودْ وجودات طولي ماهيت تصوير مي‌‌شوند. هم افراد طولي ماهيت، كه به نظريه مثل افلاطوني مي‌‌انجامند، و هم وجودات طولي ماهيت، هر دو، به نحوي نظريه تطابق عوالم را تبيين مي‌‌كنند امّا با توجه به مقبول نبودن تشكيك در ماهيت، در حقيقت، وجودات طولي ماهيت‌‌اند كه توجيه‌‌گر تطابق عوالم‌‌اند. در پايان مقاله، به قاعده «كل ما هو أشدّ وجودا، فهو اشدّ احاطة للمعاني و الماهيات» كه بر وجودات طولي ماهيت متفرع است، و قاعده «بسيط الحقيقة كل الاشياء»، كه حالت خاصي از قاعده اول است، و سپس به تتميم مسئله «ماهيت نداشتن واجب بالذات»، كه نتيجه قاعده اخير است، اشاره مي‌‌شود.

كليد واژه‌‌ها

ماهيت، حقيقت، بسيط الحقيقة، واجب بالذات

حقيقت ادراك و مراحل آن در فلسفه ملاّصدرا

محسن اراكي

چكيده

مبحث ادراك و معرفت از مسائل بسيار مهم فلسفي است كه بخش قابل توجهي از مباحث فلسفه اسلامي، به ويژه فلسفه ملاّصدرا را به خود اختصاص داده است. در اين بررسي كوتاه، نظريه ملاّصدرا را در زمينه حقيقت ادراك و مراحل آن، به گونه‌‌اي مختصر و روشن بيان مي‌‌كنيم:

به همين منظور، نخست به مقدّمه‌‌اي كوتاه پيرامون تاريخچه مبحث معرفت در فلسفه اسلامي پرداخته، سپس بحث را در سه بخش پي مي‌‌گيريم:

1. اشاره‌‌اي به نوآوري‌‌هاي ملاّصدرا در فلسفه معرفت؛

2. حقيقت ادراك در فلسفه ملاّصدرا؛

3. مراحل و مراتب ادراك در فلسفه ملاّصدرا.

كليد واژه‌‌ها

ادراك، معرفت، حقيقت، ادراك حسي، ادراك خيالي، ادراك عقلي، ملاصدرا، فلسفه معرفت