روش

سال هفدهم، شماره دوم، پياپي 66، زمستان 1398

محمدصادق علی‌پور / دکتری فلسفه تطبیقی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره    msalipoor@yahoo.com
دريافت: 12/10/97                  پذيرش: 26/04/98
چکيده
طرح مباحث روش‌شناسانه مستلزم وجود فهمی روشن و مشترک از مفهوم و حقیقت «روش» است. این در حالی است که دانشوران در حوزه‌های مختلف علوم، تعریف‌های متفاوتی از این مفهوم ارائه کرده‌اند؛ به‌گونه‌ای‌که یافتن وجه مشترک میانشان دشوار می‌نماید. به همین دلیل، تحلیل دقیق این مفهوم و بازشناسی مؤلفه‌های اساسی آن، ضرورتی است انکارناپذیر. در این راستا، ابتدا روشن شد که مفهوم «روش»، مفهومی است فلسفی که فاعل، جهت، وضع موجود و مطلوب، الگو و قلمرو، مهم‌ترین لوازم آن است. با توجه به این نکات، بررسی توصیفی ـ تحلیلی تعدادی از تعاریف این مفهوم و توجه به نقاط قوت و ضعفشان، روشن کرد این تعاریف کامل نیستند و تعریف روش به «کیفیت انتقال انسان از وضعیت نامطلوب به وضعیت مطلوب»، تعریفی است فاقد نقایص مذکور و متعهد به نوع این مفهوم و لوازم آن.
کلیدواژه‌ها: روش، مفهوم فلسفی، جهت داری، قلمرو روش، الگوی روشی.
 

فصل نامه اى علمى ـ پژوهشى در زمينه علوم فلسفى زمستان 1394

عطاءاللّه رفيعى آتانى / استاديار دانشگاه علم و صنعت ايران             rafieiatani@iust.ac.ir

دريافت: 14/4/94               پذيرش: 17/10/94

چكيده

پرسش اساسى كه اين مقاله به آن پاسخ مى دهد آن است كه مبنا و راه و روش ارتباط فلسفه اسلامى و علوم انسانى چيست؟ در اين مقاله تلاش مى شود تا با نماياندن مناسبات فلسفه اسلامى و علوم انسانى، براى تداوم روشمند فلسفه اسلامى در جهت نظريه پردازى در علوم انسانى راهى پيدا شود. براى نيل به مقصود، هر گام به صورتِ طبيعى از گام قبلى برمى آيد نوآورى اساسى مقاله بر اساس نظريه علامه طباطبائى درباره «فلسفه» شكل گرفته است. بر اساس نظريه علامه، مسئوليت اثبات وجود موضوع هر علم بر عهده فلسفه است. اين در حالى است كه از منظر مشهور انديشمندان اسلامى، موضوع علم براى هويت بخشى هر علم، در مقايسه با دو ملاك ديگر يعنى «روش» و «غايت» ملاك بهترى است. از منظر علامه طباطبائى و استاد شهيد مطهرى وظيفه اساسى فلسفه، اثبات وجود موضوع هر علم و نيز توليد روش نظريه پردازى متناسب با موضوع آن علم است. مجموعه يافته هاى محصول اثبات وجود و نحوه وجود موضوع و نيز روش متناسب با آن، محتواى فلسفه علوم انسانى را مى سازد. اگر فلسفه علوم انسانى به نحو روشمندى از معارف اسلامى مرتبط استخراج شود، به رويكردى اسلامى در قلمرو فلسفه علوم انسانى و در نتيجه به نقطه آغازى براى نظريه پردازى دست يافته ايم.

كليدواژه ها: فلسفه اسلامى، فلسفه علوم انسانى، فلسفه علوم انسانى اسلامى، روش، نظريه.

 سال يازدهم، شماره دوم، زمستان 1392، 107ـ128

محمدحسين مختارى^*
مهدى سرلك^**

چكيده

هرمنوتيك فلسفى يكى از مهم ترين رويكردهاى هرمنوتيكى است كه مارتين هايدگر آن را پايه ريزى و تبيين كرد و هانس جورج گادامر آن را تدوين كرد و توسعه بخشيد. گادامر كه شاگرد خصوصى هايدگر بود، در معروف ترين اثرش در هرمنوتيك به نام حقيقت و روش به تحليل و نقدى گسترده و پرمحتوا از انديشه هرمنوتيك روشى پرداخت. هرمنوتيك روشى، بر ارائه اصول و قواعد و روش شناسى تفسير صحيح متون همت مى گمارد؛ اما گادامر بنيان هرمنوتيكى خود را بر نفى روش و پديدارشناسى فهم وجودى استوار مى سازد و با اتكا بر اصول هرمنوتيكى خود، الگوى مفاهمه ديالكتيكى را ارائه مى دهد.
     اين نوشتار، كيفيت ابتناى فلسفه هرمنوتيكى گادامر بر نفى روش را توصيف و تحليل مى كند تا از اين رهگذر بتواند علاوه بر تبيين «مفاهمه ديالكتيكى مبتنى بر پرسش و پاسخ» به منزله روش بديل گادامر در نفى روش، فرصتى براى بررسى اين روش در اختيار قرار دهد و روشن خواهد شد كه الگوى وى، داراى مشكلات پرشمارى از قبيل ابهام، دور و تسلسل است.

كليدواژه‌ها: هرمنوتيك، هرمنوتيك فلسفى، گادامر، روش، روش شناسى.
 

*   استاديار مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمينى قدس‏‌سره.                                                  mokhtarimh14@yahoo.co.uk
**   سطح سه حوزه علميه قم.                                                                                                      Sarlack12@yahoo.com
دريافت: 23/7/91               پذيرش: 16/5/92